ΤΟ ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣΟι νέες ιδέες του υπουργού Νίκου ΞυδάκηΣτο προσκήνιο η συζήτηση για την συγχώνευση με το ΜΜΣΤ Συζήτηση για την στέγαση του στα κτίρια της ΔΕΘΕγκαταλείπεται οριστικά η πρόταση για την ΥΦΑΝΕΤ;

Αν αποδόθηκαν σωστά οι δηλώσεις του αναπλ. Υπουργού Πολιτισμού Νίκου Ξυδάκη τότε έχουμε μπροστά μας  ένα νέο τοπίο κτισμένο με παλιές ιδέες, προσωπικές εμμονές, αβεβαιότητες υλοποίησης και το κυριότερο εγκατάλειψη των πλέον σημαντικών  όρων που συνθέτουν το μέλλον του ΚΜΣΤ.

Ακούσαμε κατ αρχήν για επανεκκίνηση της πρότασης συγχώνευσης με το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Σκέψη παλιά, που ανατρέχει στην ίδρυση του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης από την «Πολιτιστική Πρωτεύουσα» πριν ακόμη θεσμοθετηθεί η ίδρυση του με νόμο, ταυτόχρονα με το αντίστοιχο Μουσείο της Αθήνας , ως το «πολιτιστικό κεκτημένο» της Θεσσαλονίκης.

Η πρωτοβουλία  της «Πολιτιστικής Πρωτεύουσας» έδινε σάρκα και οστά στην πρόταση που ακούστηκε για πρώτη φορά  το 1985,στο πλαίσιο της Ημερίδας για την ίδρυση Μουσείων Σύγχρονης Τέχνης στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη και είχε οργανωθεί στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Μπιενάλε Νέων Καλλιτεχνών της Μεσογείου από τον Δήμο στην Θεσσαλονίκη .

Η προετοιμασία της τυπικής ίδρυσης του Μουσείου στην Θεσσαλονίκη αντιμετώπισε και το αυτονόητο πρόβλημα της ύπαρξης δύο Μουσείων Σύγχρονης Τέχνης στην Θεσσαλονίκη.

Και στο πλαίσιο αυτό άρχισαν οι πρώτες συζητήσεις και συνεννοήσεις για την συγχώνευση, μιας και ήταν φανερό και συνειδητοποιήθηκε τελικά από όλους, ότι με την ψήφιση του Νόμου, απέναντι στο ιδρυόμενο  Μουσείο, ως κρατικό πολιτιστικό φορέα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οργάνωση, την στελέχωση και την εξασφάλιση των πόρων της λειτουργίας του, το Μακεδονικό Μουσείο θα βρισκόταν σε μειονεκτική θέση, κάτι που με την πάροδο του χρόνου θα  γινόταν  όλο και πιο έντονο.

Στις συζητήσεις εκείνες τέθηκαν όλα σχεδόν τα ενδεχόμενα αλλά και οι απόψεις των δύο μερών, με στόχο να επιλυθούν, να βρεθεί η κοινή συνισταμένη, ώστε το Νομοσχέδιο  που επρόκειτο να κατατεθεί στην Βουλή να τα λάβει υπ όψιν.

Δυστυχώς δεν επιτεύχθηκε τότε μια σαφής συμφωνία και το θέμα αφέθηκε να επιλυθεί από τα Διοικητικά Συμβούλια των δύο φορέων, μετά την επίσημη θεσμοθέτηση και του ΚΜΣΤ.

Και όντως επί  του πρώτου προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου Μίμη Φατούρου ξεκίνησαν και πάλι οι συζητήσεις.

Αλλά το σχέδιο στο οποίο κατέληξαν, απορρίφθηκε τελικά από το Δ.Σ. του ΚΜΣΤ.

Οι λόγοι δεν είναι του παρόντος.

 Σημασία έχει ότι ένα «πλήρες σχέδιο» απέτυχε και η εκκρεμότητα παρέμεινε και η λύση φάνταζε ακόμη πιο δύσκολη στα χρόνια της Κρίσης.

Η διαδρομή αυτή καταδεικνύει την αδυναμία να βρεθεί κοινός τόπος που να ενδυναμώνει το ένα Μουσείο και ταυτόχρονα να διατηρεί την μνήμη και την μαρτυρία της ιστορίας  της σημασίας και του ρόλου που έπαιξε το άλλο στην δημιουργία μιας συνείδησης και γνώσης γύρω από την Σύγχρονη Τέχνη, την οποία υπηρέτησε σε δύσκολους καιρούς το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Θα πετύχει τώρα το εγχείρημα του Νίκου Ξυδάκη εκεί που απέτυχαν οι προηγούμενοι υπουργοί;

Έχει ως  βέβαιο σύμμαχο του την οικονομική κρίση, τον δραματικό περιορισμό των κρατικών επιχορηγήσεων προς τον Πολιτισμό,  αλλά οι μέχρι τώρα παρεμβάσεις του στους υπό τον έλεγχο του κράτους κρατικούς πολιτιστικούς οργανισμούς,  δεν επιβεβαίωσαν την φήμη που τον ακολούθησε  με την ανάληψη των καθηκόντων του ως του καλού γνώστη του τομέα που αναλαμβάνει, ως νηφάλιου μελετητή και σχολιαστή των πολιτιστικών πραγμάτων

Αλλά το κρίσιμο θέμα για το μέλλον του ΚΜΣΤ, είναι φυσικά αυτό της οριστικής στέγασης του σε ένα Μουσείο, που και μόνο από την αρχιτεκτονική και την δομή του θα καταλάβει τον χώρο που δικαιούται στον χάρτη των μεγάλων μουσείων , λαμβάνοντας υπ όψιν και τον παράγοντα «Συλλογή Κωστάκη», που ανέδειξε ήδη το ΚΜΣΤ ως ένα από τα σημαντικότερα Μουσεία Σύγχρονης Τέχνης.

Ας θυμηθούμε λίγο τα δεδομένα.

Γυρίζουμε και πάλι στο 1985

Στην Ημερίδα για την ίδρυση Μουσείων Σύγχρονης Τέχνης , τέθηκε και το θέμα της στέγασης τους.

Και τότε για πρώτη φορά ακούστηκε η ιδέα του παλιού εργοστασίου της ΥΦΑΝΕΤ, που μετά την πυρκαγιά της δεκαετίας του 1950 εγκαταλείφτηκε και παραδόθηκε και αυτό στην λεηλασία και την φθορά του χρόνου.

Η ΥΦΑΝΕΤ επανήλθε στο προσκήνιο και το 1996, ως επιχειρησιακό σχέδιο με βάση την «ίδρυση» του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, του Μουσείου Φωτογραφίας, του Μουσείου Κινηματογράφου και την Όπερας Δωματίου από την «Πολιτιστική Πρωτεύουσα».

Στο σχέδιο που καταρτίστηκε προβλεπόταν η διεκδίκηση από την Εθνική Τράπεζα του εργοστασιακού συγκροτήματος και του περιβάλλοντος χώρου, η καταγραφή και επίλυση όλων των σχετικών νομικών, αρχαιολογικών πολεοδομικών κλπ θεμάτων.

Το σοβαρότερο από τα προβλήματα ήταν φυσικά η ιδιοκτησία της Εθνικής Τράπεζας, όπου οι ελπίδες ήταν αντικειμενικά πολύ λίγες.

Εν τούτοις κατέφτασε στην Θεσσαλονίκη, ύστερα από αίτημα που υποβλήθηκε στον  πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου ο τότε Διοικητής της Γιώργος Μίρκος φίλος του πρωθυπουργού και σε μια απροσδόκητη συνάντηση που  προκάλεσε ο ίδιος ζήτησε να μάθει τι ακριβώς σχεδιάζει η Θεσσαλονίκη για τον χώρο του εργοστασίου.

Η εξαντλητική συνέχεια των συζητήσεων   έθεσε το θέμα στην ρεαλιστική του βάση.

Η Εθνική Τράπεζα γνώριζε ότι η περιουσία της με πολλαπλές δεσμεύσεις (κήρυξη διατηρητέου του βιομηχανικού συγκροτήματος, ρυμοτόμηση που το διέσχιζε για να διανοιχθεί ένας δρόμος και χαρακτηρισμός του μεγαλύτερου μέρους για την ανέγερση σχολικού συγκροτήματος) ουσιαστικά ακυρωνόταν .

Επεδίωξε λοιπόν και συμφωνήθηκε τελικά ότι σε τμήμα του νέου κτιριακού συγκροτήματος θα προβλεπόταν και αίθουσα Συνεδρίων καθώς και μικρές αίθουσες διδασκαλίας για τις ανάγκες της Εθνικής Τράπεζας, που τότε σχεδίαζε ένα πλάνο ισχυρής παρέμβασης στα Βαλκάνια.

Κρίθηκε πως οι χώροι αυτοί θα ήταν αναμφίβολα χρήσιμοι και για το Μουσείο.

Το επόμενο βήμα ήταν η απαλλαγή του βιομηχανικού συγκροτήματος από τα «βάρη» των αρχαιολογικών, πολεοδομικών χαρακτηρισμών, καθώς και των χρήσεων γης.

Κινητοποιήθηκαν τότε όλες οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες (Δήμος Θεσσαλονίκης, Οργανισμού Ρυθμιστικού Πολεοδομία και Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων προκειμένου να αντιμετωπιστούν και  να επιλυθούν τα σύνθετα αυτά  προβλήματα, που παρεμπόδιζαν την υλοποίηση της πρότασης στέγασης  του Μουσείου στον χώρο του εργοστασίου  και ξεκίνησαν οι πρώτες προσεγγίσεις αρχιτεκτονικών λύσεων.

Αλλά ο χρόνος πέρασε, η «Πολιτιστική Πρωτεύουσα» τέλειωσε και κανείς πλέον δεν ενδιαφερόταν για την Θεσσαλονίκη Το Μουσείο όμως παρέμεινε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του ΥΠΠΟ και του υπουργού Β. Βενιζέλου  που εξασφάλισε με παρέμβαση του στο Υπουργείο Οικονομικών το κονδύλιο των 40 εκατ. ευρώ για τις μελέτες και την δαπάνη ανέγερσης του νέου Μουσείου.

Τα πράγματα έμειναν εκεί μέχρι τον Δεκέμβριο του 2006, όταν ο τότε γενικός Γραμματέα του ΥΠΠΟ Χρήστος Ζαχόπουλος, διαχειριζόμενος τα κονδύλια του Γ΄ΚΠΣ του υπουργείου Πολιτισμού και αξιοποιώντας προηγούμενες σχετικές προετοιμασίες, αγόρασε την 29^η Δεκεμβρίου  από την Εθνική Τράπεζα το συγκρότημα της ΥΦΑΝΕΤ, για να στεγαστεί εκεί το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Το συμπέρασμα είναι ότι το ΚΜΣΤ απέκτησε χώρο για την οριστική στέγαση του, όπως εξ αρχής είχε και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο οποίο παραχωρήθηκε το πρώην εργοστάσιο της ΦΙΞ στην Συγγρού και ετοιμάζεται τώρα μετά από ..17 χρόνια να εγκαινιαστεί.

Δυστυχώς η εξέλιξη για την Θεσσαλονίκη σταμάτησε στο σημείο αυτό.

Τελείωσε το Γ΄ΚΠΣ και άνοιξαν τα προγράμματα των Ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων του ΕΣΠΑ.

Δεν γνωρίζω αν έγινε οποιαδήποτε παρέμβαση στο υπουργείο Πολιτισμού για την ένταξη στα προγράμματα αυτά της δαπάνης για ένα διεθνή διαγωνισμό  μελέτης μετατροπής του παλαιού βιομηχανικού συγκροτήματος  σε Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Γνωρίζω όπως και όλοι  ότι η Κατερίνα Κοσκινά η Πρόεδρος του Δ.Σ. του ΚΜΣΤ και τώρα, Διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, δήλωνε παντού πως το Κρατικό Μουσείο πρέπει να στεγαστεί στο κέντρο της πόλης, προφανώς εννοώντας τον χώρο της ΔΕΘ, που σχεδιαζόταν και επανασχεδιαζόταν με βάση την απόφαση μεταφοράς της Διεθνούς Έκθεσης εκτός Θεσσαλονίκης, που τελικά ματαιώθηκε και αφέθηκε ως ιδέα για τα πολλά προσεχή χρόνια, ελλείψει των αναγκαίων  μεγάλων οικονομικών πόρων που απαιτεί το εγχείρημα.

Και τώρα ακούγεται η νέα ιδέα, που αποδίδεται και αυτή στον υπουργό Πολιτισμού να διαθέσει η ΔΕΘ δύο περίπτερα της για την στέγαση του Μουσείου, κοντά στο κτίριο του ΜΜΣΤ, ώστε τα «ενοποιημένα» πλέον Μουσεία να στεγαστούν στον χώρο αυτόν…

Μπορείτε να φανταστείτε χειρότερη εξέλιξη από αυτήν;

Γι αυτό και ελπίζω πως δεν αποδόθηκαν σωστά οι δηλώσεις του υπουργού. Και ότι κατά την αναμενόμενη επίσκεψη του στην Θεσσαλονίκη θα ξεκαθαριστεί το θέμα αυτό, όπως και πολλά άλλα που εκκρεμούν και περιμένουν τις αποφάσεις του.

Υ.Γ.

Μια πρόχειρη αξιολόγηση των μέχρι τώρα παρεμβάσεων του υπουργού, κυρίως του τρόπου και των διαδικασιών που επέλεξε για τις αλλαγές των διοικήσεων των πολιτιστικών οργανισμών στην Αθήνα, , απογοητεύουν όλους εκείνους που στηρίχθηκαν στα όσα μέχρι την υπουργοποίηση του υποστήριζε ο Ν. Ξυδάκης  από τις στήλες του τύπου και από τις απόψεις που διατύπωνε για τα προβλήματα του Πολιτισμού.

Πρόσφατο το παράδειγμα της αλλαγής και στο Διοικητικό Συμβούλιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Οι ενδιαφερόμενοι το πληροφορήθηκαν από την δημοσίευση του ΦΕΚ…

Η ελπίδα ότι μετά την περιπέτεια με τον Διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, θα έκανε τον υπουργό περισσότερο προσεκτικό  διαψεύστηκε .

Και η προσδοκία ότι επιτέλους ένας υπουργός, που ασφαλώς δικαιούται να αλλάξει μια διοίκηση διορισμένη από προκάτοχο του, θα έκανε επιτέλους την χειρονομία πολιτισμού να καλέσει την υπό αντικατάσταση διοίκηση στο γραφείο του να τους ευχαριστήσει και να τους ζητήσει να συνεχίσουν να βρίσκονται δίπλα στον οργανισμό που υπηρέτησαν , ματαιώθηκε επίσης.

Υ.Γ.2

Θα αναφερθώ και στην  πρόσφατη δήλωση του για τον ρόλο των εκτός Δημοσίου  πολιτιστικών οργανισμών.

Στην διημερίδα  «Ψηφιακή αειφορία/ Νέες προοπτικές για μουσεία και πολιτιστικούς οργανισμούς», έκανε μια δήλωση  αμφίσημη που μέσα στα συμφραζόμενα της εποχής μπορεί να σημαίνει πολλά

«..νομίζω ότι σ αυτό το κομβικό σημείο που είμαστε οικονομικά και διοικητικά ,το κράτος πρέπει να αναλάβει αυτόν τον ρόλο σχεδιαστή και ρυθμιστή, τον οποίο είτε από αδράνεια, είτε από άγνοια τον είχε υποτιμήσει. Και να μπορέσει να αγκαλιάσει τις άλλες προσπάθειες μέσα σε ένα εθνικό πλαίσιο. Αυτό, αντιστοίχως, θα πρέπει να το δουν οι δραστήριοι-λιγότερο ή περισσότερο- ιδιωτικοί φορείς: ότι αυτό που συλλαμβάνουν ως καταπληκτική ιδέα θα πρέπει να εντάσσεται σε ένα εθνικό πλαίσιο. Διαφορετικά θα είναι πάλι μια σπατάλη».

Υ.Γ. 3

Δεν υποτιμώ καθόλου την νέα πραγματικότητα που έχει δημιουργηθεί με το κοινωνικό κίνημα «Φάμπρικα ΥΦΑΝΕΤ» στο παλιό εργοστάσιο, εδώ και πολλά χρόνια

 Το αντίθετο, κανείς δεν μπορεί να υποτιμήσει την σημασία αυτών των δράσεων σε μια πλουραλιστική κοινωνία που σέβεται τα δικαιώματα ιδιαίτερα των νέων.

Αλλά  αυτό θα προκύψει αν και όταν υπάρξει μια σχετική βούληση από την πολιτεία.

Και τότε ελπίζω θα γίνει μια σοβαρή συζήτηση μέσα στην κοινωνία και θα αξιολογηθούν όλα τα δεδομένα.