ΡΟΤΟΝΤΑ Νο..... ΑΣ ΑΦΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ Κ.Α.Σ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΤΗΝ ΔΟΥΛΕΙΑ ΤΟΥΣ

 

 

Η Ροτόντα και πάλι στο προσκήνιο, «διχάζει» την Θεσσαλονίκη, συγκεντρώνονται υπογραφές, ειδικοί και μη απαντούν σε ερωτήσεις άσχετων και ανίδεων, η εκκλησία προκαλεί για Δημοψήφισμα και ο υπουργός δηλώνει τα αδιανόητα σε ερώτηση αν μπορεί να λειτουργήσει η Ροτόντα και ως τζαμί «προσωπικά συμφωνώ…» .

Τι σημαίνει αυτό; Ας μην μπλέξουμε όμως  περισσότερο τα πράγματα..

Τι συμβαίνει και πάλι η πόλη «διχάζεται»;

Το άνοιγμα επιτέλους μετά από δεκαετίες της Ροτόντας, ενός από τα κορυφαία για την πόλη ,αλλά και την οικουμένη μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, αποτελεί ιστορικό σταθμό για το μνημείο , την πόλη και την χώρα.

Αφήνω προς το παρόν την «διαμάχη» για να μεταφέρω εδώ την συγκλονιστική εντύπωση μου όταν επισκέφτηκα το μνημείο.

Το μέγεθος, η αρχιτεκτονική, τα αριστουργήματα των ψηφιδωτών συνθέσεων , τα στοιχεία που προβάλλουν την πολυπολιτισμικότητα για την οποία η Θεσσαλονίκη θέλει να υπερηφανεύεται, αφήνουν άφωνο τον επισκέπτη.

Και βγαίνεις όχι μόνο εντυπωσιασμένος αλλά και ευτυχής γιατί  η πόλη σου έχει προσθέσει στον «πλούτο» της ιστορίας και της πολιτιστικής της κληρονομιάς και αυτό το λαμπρό μνημείο.

Η φροντίδα, η επιστημοσύνη, ο σεβασμός και τελικά η αγάπη των επιστημόνων και των εργατών που δούλεψαν επί δεκαετίες στο Μνημείο προβάλλει σε κάθε σημείο του γιγαντιαίου οικοδομήματος.

Το ιστορικό του φορτίο βαρύ και εντυπωσιακό.

Ανεγείρεται στις αρχές του 4^ου αιώνα μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Μαξιμιανό Γαλέριο, ως τμήμα του τεράστιου Γαλεριανού συγκροτήματος άγνωστο για ποια λειτουργία και λίγα χρόνια αργότερα μετατρέπεται σε Χριστιανικό ναό από τον Αυτοκράτορα Θεοδόσιο τον Α΄, οπότε και διαμορφώνεται και το Ιερό Βήμα του ναού.

Από τον 7^ο έως τον 10^ο αιώνα γίνονται εκτεταμένες επεμβάσεις  κυρίως για την επέκταση του Ιερού Βήματος, κάτι που τώρα φαίνεται τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά του Μνημείου. Την ίδια εποχή γίνονται και οι τοιχογραφίες με θέμα την Ανάληψη του Χριστού  στο Ι. Βήμα.

Μεταξύ των ετών 1525 και 1591 λειτουργεί ως Μητροπολιτικός ναός γιατί η Αγία Σοφία έχει μετατραπεί σε τζαμί. Άγνωστο γιατί η Ροτόντα εξαιρέθηκε από τις μετατροπές σε τζαμιά όλων των βυζαντινών ναών.

 

 

Από το 1591 έως και την Απελευθέρωση το 1912 λειτουργεί ως τζαμί, αφού κατασκευάστηκε το μιχράμπ στον χώρο του Ιερού και στον περίβολο ο μιναρές, η Κρήνη και ένα νεκροταφείο, από το οποίο διασώθηκε και παρουσιάζεται ο τάφος ενός Αγίου των Μουσουλμάνων.

 

Εν τούτοις δεν πραγματοποιούνται επεμβάσεις στα ψηφιδωτά, ούτε καλύπτονται, ούτε καταστρέφονται, απεναντίας το  1889 καλείται ο Ιταλός Ρόσι και συμπληρώνει ζωγραφικά κάποια κενά, έργο που διατηρείται και σήμερα.

Από το 1912 έως το 1914 λειτουργεί και πάλι ως ναός, για να αρχίσει αμέσως μετά η επί ένα αιώνα σχεδόν μακρά διαδικασία ανασκαφών συντηρήσεων και αναστηλώσεων, καθώς το Μνημείο παρουσιάζει πολλά και σημαντικά προβλήματα, που επιδεινώνονται κατά τον σεισμό του 1978.

Και έτσι φτάσαμε στο 2015, οπότε ολοκληρώνονται οι εργασίες τόσο στο Μνημείο όσο και στην συντήρηση των ψηφιδωτών, και αποφασίζεται η παράδοση του στο κοινό, ως επισκέψιμο μνημείο.

 

Η πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη, ως ιστορία και σημερινή ιδιοπροσωπία και κρυφή υπερηφάνεια των Θεσσαλονικέων  βρίσκουν στην Ροτόντα την πιο  ζωντανή μαρτυρία, την αδιαμφισβήτητη αλήθεια και την μοναδικότητα της.

Και πριν χαρούμε αυτό το εκπληκτικό επίτευγμα και αυτήν την μοναδική κληρονομιά, ξεσπά και πάλι  η διαμάχη που εμφανίζεται σε κάθε μεγάλο επίτευγμα, ή έργο παλαιό, ή νεότερο, ή σημαντικό πολιτιστικό γεγονός.

Η πρώτη πληροφορία που κυκλοφόρησε ευρύτατα χάρις και στα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης και επικοινωνίας « Η Ροτόντα διχάζει την Θεσσαλονίκη» , ήταν χαρακτηριστική αυτής της νοοτροπίας, που κυκλοφορεί υπόγεια στην συνείδηση της πόλης και διατρέχει την κοινωνική διαστρωμάτωση της.

Τι συνέβη και το μέγα γεγονός για την Θεσσαλονίκη, τους κατοίκους και τους επισκέπτες , κινδυνεύει να περάσει σε δεύτερη μοίρα και να υποβαθμιστεί;

Η αρμόδια Αρχαιολογική υπηρεσία, συνέταξε πρόταση των τελικών παρεμβάσεων πριν αρχίσει η λειτουργία του Μνημείου, την υπέβαλλε όπως καθορίζει ο Νόμος στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, το οποίο και γνωμάτευσε ομόφωνα θετικά και ο αρμόδιος υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού εξέδωσε την σχετική υπουργική απόφαση έγκρισης και την δημοσίευσε στο ΦΕΚ.

Τι περιλαμβάνει αυτή η απόφαση;

Αυτό που βλέπουμε σήμερα στην Ροτόντα καθώς και τις λειτουργίες που θα φιλοξενούνται σ αυτήν

Το Μνημείο είναι επισκέψιμο, φιλοξενεί πολιτιστικές εκδηλώσεις και  15 Θ. Λειτουργίες τον χρόνο, σε γενικές γραμμές.

Τίποτε το καινούργιο από αυτά που ίσχυαν τα τελευταία χρόνια.

Εκείνο που προκαλεί την έντονη αντίδραση είναι η πρόταση της Αρχαιολογικής υπηρεσίας να τεθεί στην κορυφή της Ροτόντας ένας Σταυρός, ως επισήμανση της μιας από τις λειτουργίες της Ροτόντας κατά το παρελθόν και μάλιστα της μεγαλύτερης σε διάρκεια από τον 4^ο έως τον 16^ο αιώνα.

Κάτι που εν τούτοις ο αρμόδιος υπουργός κατά την υπογραφή της απόφασης εξαίρεσε και το παρέπεμψε στο μέλλον προκειμένου να συνυπολογιστούν  οι κίνδυνοι από ενδεχόμενους κεραυνούς…

Εν τούτοις συγκεντρώνονται υπογραφές από αρχαιολόγους, καθηγητές πανεπιστημίου, πολιτικούς με πρωτεργάτες τα τοπικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ (βουλευτές και κομματικά στελέχη εναντίον του υπουργού τους) και ο «κάμπος παίρνει φωτιά»

Διάβασα με προσοχή το σκεπτικό της πρότασης, στο σημείο που υποστηρίζει ότι το Μνημείο είναι η έκφραση της πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης, ζωντανό «πολυπολιτισμικό»  Μνημείο , ως Ρωμαϊκό κτίσμα, Χριστιανικός Ναός και Μουσουλμανικό τέμενος, με τα στοιχεία του συνθέτουν αυτές τις επί μέρους ενότητες, εμφανή στο κτίσμα και τον περίβολό του.

Διάβασα την διαμαρτυρία, κοίταξα τις υπογραφές, συζήτησα με αρχαιολόγους, είδα και αποσπάσματα από την πρόταση της υπηρεσίας και  το ΦΕΚ στο οποίο δημοσιεύθηκε η απόφαση του υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Και μπορώ να συμπεράνω ότι οι κεραυνοί στο πρόσωπο του Σταμάτη Χονδρογιάννη, του προϊσταμένου της αρμόδιας Αρχαιολογικής υπηρεσίας της Θεσσαλονίκης  τον αδικούν, όπως αδικούν και το Μνημείο.

Ο Σταμάτης Χονδρογιάννης βρέθηκε στο τιμόνι της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Θεσσαλονίκης, στην περίοδο που οι εργασίες έφταναν στο τέλος τους και υπό την εποπτεία του ολοκληρώθηκαν  και δεν έμενε παρά η λήψη όλων των αποφάσεων για την λειτουργία του και τις δράσεις που θα φιλοξενεί.

Ήταν όμως ένα δηλητηριώδες δώρο, αφού ένας «Κερκυραίος από το πουθενά», κλήθηκε να «εισπράξει» τους κόπους εκατοντάδων λαμπρών επιστημόνων που επί δεκάδες χρόνια εργάστηκαν σκληρά και κάτω από δύσκολες συνθήκες για να ολοκληρωθούν όλες οι αναγκαίες εργασίες και να μπορεί να εγκαινιαστεί η Ροτόντα.

Μια μικρή παρένθεση για να συνεχίσω.

Εδώ και πολλά χρόνια υποστηρίζω τους αρχαιολόγους στις διενέξεις τος με ιδιώτες, φορείς, οργανισμούς ακόμη και το κράτος γιατί γνωρίζω και η ιστορία το επιβεβαιώνει, ότι ακόμη και απόψεις που υποστηρίζουν στα όρια της εμμονής, καταλήγουν τελικά στην προστασία και διάσωση του μοναδικού πολιτιστικού πλούτου αυτής της πόλης, του «θησαυρού» της, όπως χαρακτηριστικά και αυθόρμητα την αποκάλεσε Γάλλος φίλος, που φιλοξενήθηκε πρόσφατα στην Θεσσαλονίκη.

Πήγα στα δικαστήρια για να υποστηρίξω τέτοιες αποφάσεις και να υπερασπιστώ δημοσιογράφους, εναντίον των οποίων στράφηκαν άτομα μέσα στις διαμάχες για την σωτηρία ενός ευρήματος, που δέσμευε μια ιδιοκτησία, την διάνοιξη ενός δρόμου, που εμποδίζονταν από ένα λαμπρό διατηρητέο.

Ο ηρωικός αγώνας των αρχαιολόγων μέσα στην δικτατορία, έσωσε την Αρχαία Ρωμαϊκή Αγορά από την ανέγερση ενός άθλιου κτιρίου Δικαστηρίων και τα αρχαία της πλατείας Διοικητηρίου από ένα ακόμη πανάκριβο, αλλά συνήθως άδειο υπόγειο παρκινγκ.

Αυτό που γίνεται τώρα με τα αρχαιολογικά ευρήματα του σταθμού Βενιζέλου του μετρό, που καταγγέλλεται ως αιτία της καθυστέρησης του έργου- το πλέον θρασύ από τα ψέματα που κατά καιρούς προβάλλονται για να δικαιολογήσουν την θλιβερή πορεία του έργου- θα χαρίσει στην πόλη έναν από τους πιο σημαντικούς για την ιστορία της πόλης ανοικτούς αρχαιολογικούς χώρους, που θα αναδείξουν την ιστορική, κοινωνική και οικονομική διαδρομή αυτής της μεγάλης πόλης.

Γι αυτό και με παρρησία μπορώ να ισχυριστώ ότι οι επιθέσεις που δέχτηκαν η Ροτόντα και ο Σταμάτης Χονδρογιάννης, ένας καταρτισμένος, αποτελεσματικός και ρηξικέλευθος αρχαιολόγος, μπορεί να ξεκινούν από διαφορετικές επιστημονικές προσεγγίσεις και την  αρχαιολογική δεοντολογία, δεν παύουν όμως να περιέχουν και στοιχεία φθόνου και της γνωστής αντιζηλίας που συχνά πυκνά συναντάμε να εμφανίζονται γύρω από αρχαιολογικά έργα και ευρήματα και μια μη υποκρυπτόμενη πικρία.

Φυσικά από δίπλα και η πανταχού παρούσα «ιδεολογική προσέγγιση» κάποτε και η ιδεοληψία που για τις ανάγκες της στιγμής κάνει την τρίχα τριχιά.

Δεν θα μπορούσε   στην περίπτωση αυτή να λείψουν και οι πολιτικοί, που φροντίζουν να κάνουν γνωστή την ύπαρξη και το ενδιαφέρον τους, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι βουλευτές στράφηκαν στην ουσία εναντίον του υπουργού τους, χωρίς να έχουν καλά καλά ενημερωθεί για τα πραγματικά γεγονότα.

Αλλά ούτε οι υπογραφές , ούτε οι καταγγελίες, ούτε οι σκοπιμότητες, ούτε η πικρία κάποιων μπορούν να υποκαταστήσουν αυτό που το ίδιο το Μνημείο διηγείται με το εντυπωσιακό ιστορικό φορτίο του και τα «μηνύματα» που εκπέμπει.

Και όπως πιστεύω, το ίδιο το Μνημείο με την πάροδο του χρόνου θα επιβάλλει  στην συνείδηση των επισκεπτών και της πόλης, αυτό που είναι και που εκφράζει.