ΕΝΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΤΡΙΑ ΜΟΥΣΕΙΑ (ΚΜΣΤ-ΜΜΣΤ-ΜΦΘ); ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΑ Η ΥΦΑΝΕΤ

Μια είδηση που ενδιαφέρει ιδιαίτερα την Θεσσαλονίκη, προέκυψε κατά την τελετή παράδοσης-παραλαβής στο Υπουργείο Πολιτισμού, μετά τις αλλαγές που επέφερε στην σύνθεση του Υπουργικού Συμβουλίου, ο τελευταίος ανασχηματισμός.

Μιλώντας για τον απολογισμό της θητείας του στο Υπουργείο Πολιτισμού, ο Α. Μπαλτάς  δήλωσε μεταξύ άλλων ότι «δεν ήταν καθόλου δεδομένο ότι θα προχωρούσε η συγχώνευση των τριών Μουσείων της Θεσσαλονίκης»…αναφερόμενος στα όσα επέτυχε κατά την διάρκεια της θητείας του.

Περί τίνος όμως πρόκειται;

Κατά πάσα πιθανότητα αναφέρθηκε στην από της ιδρύσεως του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΚΜΣΤ) προσπάθεια μιας κάποιας «ενοποίησης» μεταξύ των δύο Μουσείων, εκείνου του ιστορικού Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του ιδρυθέντος ως «πολιτιστικού κεκτημένου» της Θεσσαλονίκης ,Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Και σε αυτά προσθέτει τώρα και το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, που ιδρύθηκε ούτως ή άλλως ως αυτόνομο όμως τμήμα του ΚΜΣΤ και το οποίο στην συνέχεια κατάφερε να διαμορφώσει ισχυρούς θεσμικούς όρους μιας ανεξαρτησίας και μιας πλούσιας δραστηριότητας, που το δικαίωνε.

Αν περί αυτού πρόκειται ελπίζω πως δεν καταργεί τους ειδικούς όρους αυτονομίας, (Εφορευτική Επιτροπή, Διευθυντή, κωδικό επιχορήγησης στον προϋπολογισμό του ΥΠΠΟ κλπ), στοιχεία δηλ. που του επέτρεψαν να διαμορφώσει την επιτυχημένη πορεία του και να αναδειχθεί στο αντιπροσωπευτικό για την χώρα Μουσείο Φωτογραφίας με εξαιρετική διεθνή παρουσία.

Τι ακριβώς περιλαμβάνει αυτό το σχέδιο- δεν πήρε ακόμη την μορφή Νομοσχεδίου, όπως φαίνεται- δεν γνωρίζουμε.

Ελπίζω πως τα ενδιαφερόμενα Μουσεία κατέληξαν σε μια βιώσιμη ρεαλιστική  και λειτουργική λύση, ώστε να μην εμφανιστούν στο μέλλον προβλήματα, όπως αυτά που εμποδίζουν την ένωση εδώ και 18 σχεδόν χρόνια.

Εφόσον υπάρχει αυτή η εξέλιξη, επανέρχεται πιστεύω επιτακτικά το θέμα των μόνιμων σύγχρονων εγκαταστάσεων του νέου μεγάλου Μουσείου.

Το ΚΜΣΤ φιλοξενείται ως γνωστόν από της ιδρύσεως του στο συγκρότημα των Λαζαριστών, που είχε ήδη από το  1997 διαμορφωθεί ώστε να καλύψει τις άμεσες ανάγκες (εκθεσιακοί και διοικητικοί χώροι, αποθήκες πλήρως εξοπλισμένες για την φύλαξη της συλλογής Κωστάκη κλπ), αλλά επρόκειτο για μια προσωρινή λύση, η οποία όμως απάλλαξε το Μουσείο της Θεσσαλονίκης, από την τύχη αυτού της Αθήνας, που ιδρύθηκε με τον ίδιο Νόμο και αγωνιζόταν επί 17 χρόνια να ολοκληρώσει τις εργασίες στο κτίριο ΦΙΞ της οδού Συγγρού και να καταφέρει μόλις πριν λίγες ημέρες να ολοκληρώσει και λειτουργήσει κάποιους χώρους εν είδει «περφόρμανς», όπως με την γνωστή κακεντρέχεια γράφτηκε.

Η οριστική λύση στέγασης του ΚΜΣΤ είχε προβλεφθεί για τον χώρο του διατηρητέου εργοστασίου ΥΦΑΝΕΤ, ήδη από το 1985, όταν στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Μπιενάλε των Νέων Καλλιτεχνών της Μεσογείου είχε οργανωθεί από τον Δήμο Θεσσαλονίκης μια Ημερίδα με θέμα την ίδρυση στην Θεσσαλονίκη Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.

Στα συμπεράσματα είχε περιληφθεί και το αίτημα ίδρυσης Μουσείων Σύγχρονης Τέχνης στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη και είχε για την Θεσσαλονίκη ειδικά προβλεφθεί ότι η στέγαση του θα έπρεπε να γίνει στον χώρο του εργοστασίου ΥΦΑΝΕΤ.

Όταν η Πολιτιστική Πρωτεύουσα «ίδρυσε» το 1996 μια σειρά από πολιτιστικούς θεσμούς , που στην συνέχεια  εντάχθηκαν ως «πολιτιστικό κεκτημένο» της πόλης στον ιδρυτικό Νόμο που κατέθεσε το Υπουργείο Πολιτισμού, κίνησε ταυτόχρονα και την διαδικασία και για το κτιριακό συγκρότημα της ΥΦΑΝΕΤ.

Έχω μιλήσει κατά το παρελθόν αναλυτικά για την περιπέτεια με την ΥΦΑΝΕΤ, την διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας, που ήταν ο ιδιοκτήτης του εργοστασίου, τις σκληρές διαπραγματεύσεις και την συμφωνία και στην συνέχεια τις προσπάθειες με τις αρμόδιες αρχές και υπηρεσίας της Θεσσαλονίκης για τον αποχαρακτηρισμό του εργοστασίου και άλλες πολεοδομικές ρυθμίσεις.

Υπήρξαν μάλιστα και τα πρώτα αρχιτεκτονικά σχέδια διαμόρφωσης του εργοστασιακού συγκροτήματος κλπ.

Όλα αυτά εξάντλησαν τα χρονικά όρια, ώστε να φτάσουμε στο τέλος  του 1997,του έτους δηλαδή της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας ,οπότε και δεν μπορούσε να δικαιολογηθεί κατασκευή έργου «για την φιλοξενία των εκδηλώσεων» και δεν υπήρχαν περιθώρια ολοκλήρωσης της προσπάθειας.

Η υπόθεση έμεινε για πολλά χρόνια «εν υπνώσει», έως ότου με μια αιφνιδιαστική απόφαση του ΥΠΠΟ, κυριολεκτικά την τελευταία ημέρα του χρόνου ισχύος ενός σχετικού ευρωπαϊκού προγράμματος, το συγκρότημα αγοράστηκε προκειμένου να εγκατασταθεί εκεί το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Μέχρι εκεί. Γιατί τα επόμενα χρόνια δεν έγινε τίποτε στην κατεύθυνση υλοποίησης, πολύ περισσότερο όταν από την πλευρά της τέως Προέδρου του Δ.Σ. του Μουσείου είχε δημόσια και επίμονα  διατυπωθεί η άποψη ότι το Μουσείο πρέπει να εγκατασταθεί  «κάπου στο κέντρο της πόλης», υποθέτω στον χώρο της Διεθνούς Έκθεσης, δεδομένου ότι την εποχή εκείνη βρισκόταν για άλλη μια φορά σε…έξαρση η συζήτηση μεταφοράς της Διεθνούς Έκθεσης εκτός κέντρου και φυσικά το πώς  θα αξιοποιηθεί ο χώρος που θα αφήσει…

Αλλά τα σχέδια εκείνα μπήκαν στο τεράστιο αρχείο των κξαλών ιδεών και προθέσεων της ιστορίας και αυτό που απέμεινε είναι ότι σε περίπτωση ενοποίησης των δύο Μουσείων, οι υπάρχουσες εγκαταστάσεις του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στην ΔΕΘ θα χρησιμοποιούνται για τις περιοδικές εκθέσεις, όπως και το κτίριο του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης στο Λιμάνι.

Κρίνω περιττό να σημειώσω ότι δεν πρέπει με κανένα τρόπο να εγκλωβιστεί το ΚΜΣΤ στην ιδέα χρήσης των εγκαταστάσεων του ΜΜΣΤ, ως του μόνιμου και οριστικού χώρου φιλοξενίας του νέου μεγάλου πλέον Μουσείου.

Και στο σημείο αυτό επανέρχεται πιστεύω επιτακτικά η εκκρεμότητα για την ΥΦΑΝΕΤ.

Κατ αρχήν πιστεύω ότι δεν έπρεπε να αφεθεί αναξιοποίητος τόσος χρόνος, ενώ τα σχετικά ευρωπαϊκά προγράμματα προσφερόταν να εξασφαλίσουν τουλάχιστον την προκήρυξη ενός διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, που θα αντιμετώπιζε την διαμόρφωση της ΥΦΑΝΕΤ, ως μία πρόταση που θα επενέβαινε στην γύρω περιοχή και θα διαμόρφωνε τους όρους  ενός πολυσύνθετου κέντρου που θα συμπαρέσυρε σε ανάπτυξη ολόκληρο το τεράστιο οικιστικό περιβάλλον.

Τα συγκροτήματα των Μουσείων Σύγχρονης Τέχνης παγκοσμίως έχουν αναδειχθεί από μόνα τους ως ισχυρός παράγων ανάπτυξης, καλλιτεχνικής τουριστικής και οικονομικής.

Το νέο ΕΣΠΑ 2014-2020 βρίσκεται σε εξέλιξη όμως.

Η Θεσσαλονίκη χάρις στο εντυπωσιακό  πρόγραμμα έργων πολιτιστικής υποδομής που πραγματοποίησε εξόπλισε όλους τους φορείς με σύγχρονες υποδομές, εκτός του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.

Και για περισσότερο από μια δεκαπενταετία καμιά σχετική μεγάλη επένδυση δεν χρειάστηκε να πραγματοποιηθεί στην πόλη.

Είναι νομίζω η κατάλληλη στιγμή κατ αρχήν το Μουσείο και στην συνέχεια μαζί του ολόκληρη η πόλη να ζητήσουν να προχωρήσει το έργο της ΥΦΑΝΕΤ και να ενταχθεί σε ένα από τα σχετικά προγράμματα του ΥΠΠΟ.

Αφιέρωσα μεγάλο τμήμα αυτού του Σημειώματος στην υπόθεση ΥΦΑΝΕΤ με αφορμή την σχετική περί των Μουσείων ανακοίνωση του Α. Μπαλτά, γιατί πιστεύω πως δεν πρέπει με οποιαδήποτε δικαιολογία να χαθεί η ευκαιρία  αυτή, τόσο για το νέο Μουσείο, όσο και για την Θεσσαλονίκη.

Περισσότερο τώρα που τα τρία Μουσεία θα χρειάζονται σημαντικούς χώρους διοικητικής υποστήριξης, συντήρησης και αποθήκευσης εκπαιδευτικών προγραμμάτων και Συνεδρίων και προπαντός εκθεσιακούς χώρους, κάτι που δεν μπορεί να καλύψει κανένας από τους διάσπαρτους μικρούς χώρους που θα διαθέτουν.

Υ.Γ.

Δεν υποτιμώ καθόλου τα προβλήματα που προέκυψαν από την «κατάληψη των χώρων του εργοστασίου, όπου έχει εδώ και χρόνια αναπτυχθεί ένα εντυπωσιακό κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό έργο.

Αλλά θα υπάρχει πάντα ο αναγκαίος χρόνος να συζητηθεί και να βρεθεί η κατάλληλη λύση που θα διασώζει αυτό το ενδιαφέρον «κοινωνικό κεκτημένο».

Υ.Γ. 2

Όπως και να εξελιχθούν πάντως τα πράγματα η ευθύνη του ΚΜΣΤ να διατηρήσει ζωντανή την δέσμευση του ΥΠΠΟ που συνόδευσε την αγορά του συγκροτήματος είναι τεράστια. Διαφορετικά η όλη προετοιμασία μπορεί να  εξελιχθεί σε εφιάλτη για την πόλη ,γιατί θα μπορεί να προκαλέσει το ενδιαφέρον των δανειστών και την επέμβαση του ΤΑΙΠΕΔ….