Ουδέν κακόν αμιγές καλού

Να λοιπόν που τα περίφημα εργοτάξια του Μετρό της Θεσσαλονίκης ξεκινούν και οι αρμόδιοι μας προειδοποιούν για τις δραματικές επιπτώσεις των εργασιών τους στο μεγαλύτερο από τα προβλήματα της πόλης, το κυκλοφοριακό..
Ταυτόχρονα ανακοινώνονται τα σχέδια των αρχαιολογικών ανασκαφών,που αναγκαστικά θα προηγηθούν, καθώς ένα μεγάλο τμήμα του Μετρό θα διέρχεται από το ιστορικό κέντρο της πόλης.Αυτήν την φορά όμως, καθώς μας χωρίζουν κοντά 50 χρόνια από τον οικοδομικό ορυμαγδό της αντιπαροχής που μεταξύ άλλων, δραματικώτερων ασφαλώς συνεπειών, έθαψε στα υπόγεια των πολυκατοικιών την αρχαία πόλη,θα μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα έχουμε μια διαφορετική αντιμετώπιση της ιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης και αργότερα μια αποσαφηνισμένη και επισκέψιμη αρχαία Θεσσαλονίκη σε όλες τις μεγάλες ιστορικές φάσεις της ζωής της. Τουλάχιστον στο περιβάλλον των στάσεων του μετρό.

Αν αυτά συμβαίνουν με αφορμή τα έργα του Μετρό, με δημόσιες εξαγγελίες και δεσμεύσεις, με μελέτες και υπογραφές μνημονίων συνεργασίας με την ανάδοχο εταιρία, μια ανησυχητική σιωπή καλύπτει τα σχέδια έναρξης των εργασιών της περίφημης και αμφιλεγόμενης πλέον υποθαλάσσιας αρτηρίας στον πρώτο προβλήτα του Λιμένος.

Τουλάχιστον σε ότι αφορά την υφιστάμενη πολιτιστική υποδομή, τα κτίρια δηλαδή που φιλοξενούν τώρα τα Μουσεία Φωτογραφίας και Κινηματογράφου, το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τένης, τις τέσσερις κινηματογραφικές αίθουσες και την Αποθήκη Γ΄των πολλαπλών δυνατοτήτων και εκδηλώσεων.
Ανησυχητική δε για δύο τουλάχιστον λόγους.Πρώτον γιατί ακούστηκαν ήδη πολλά και σημαντικά για τις επιπτώσεις των εργασιών στα υπόλοιπα κτίρια του πρώτου προβλήτα, στις αποθήκες, το πάρκινγκ, τα κτίρια του παιδικού σταθμού και της Λιμενικής Αστυνομίας. Και όπως προκύπτει, όχι πλέον από επίσημες ανακοινώσεις,αλλά από συμπεράσματα λογικά,οι άμεσα ενδιαφερόμενοι συζητούν, προτείνουν, θέτουν απαιτήσεις και όρους, προκειμένου να αποδεχθούν τις αλλαγές και τις επιπτώσεις των αλλαγών αυτών.

Και δεύτερο και το σημαντικώτερο, γιατί ξεχνιέται, ή τουλάχιστον δεν αναφέρεται πουθενά, ο θεσμοθετημένος χαρακτήρας του πρώτου προβλήτα, ως "χώρου πολιτιστικών και συναφών δραστηριοτήτων".
Να υπενθυμίσω τις θεσμικές αυτές ρυθμίσεις και ταυτόχρονα να υπενθυμίσω τις κρίσιμες και αποφασιστικές φάσεις της εικοσαετούς πολιορκίας του πρώτου προβλήτα από τους φορείς, τον Δήμο Θεσσαλονίκης και ιδιαίτερα το Υπουργείο Πολιτισμού και το τεχνικό Επιμελητήριο, ώστε να γίνει σταδιακά κατορθωτό να διατεθεί στην πόλη ένας εξαιρετικά χρήσιμος και ζωτικός χώρος.


Η Θεσσαλονίκη απέκτησε μετά από αγώνες και κινητοποιήσεις το πρώτο Ρυθμιστικό της σχέδιο στις αρχές της δεκαετίας του 80, χάρις στις προσπάθειες του τεχνικού κόσμου και των αρμόδιων φορέων της πόλης.Ο πρώτος προβλήτας χαρακτηρίστηκε ως φυσική επέκταση του ιστορικού αστικού κέντρου, με στόχο να υποδεχθεί εκεί δραστηριότητες της πόλης,που θα ανακούφιζαν την μεγάλη πίεση, που με την πάροδο του χρόνου έγινε πλέον αφόρητη στο κέντρο.Άλλωστε είχαν ξεκινήσει οι εργασίες του 6ου προβλήτα , όπου ένας σύγχρονος τεχνολογικός εξοπλισμός θα έδινε τις δυνατότητες στο Λιμάνι της θεσσαλονίκης να αποτελέσει έναν από τους ισχυρούς μοχλούς της ανάπτυξής της και ασφαλώς της παρουσίας της στον εμφανισθέντα ήδη ανταγωνισμό των πόλεων της περιοχής, που διεκδικούσαν και διεκδικούν τώρα με νέους όρους ένα Μητροπολιτικό ρόλο.

Αλλά η πρόβλεψη εκείνη έμεινε στα χαρτιά, αφού μια πολιτική διαχείρισης του Λιμένα ως ιδιοκτησία, μια λογική αυταρχισμού και αστυνόμευσης με την συνεργασία των τότε λιμενικών συνδικάτων, καθιστούσε τον προβλήτα σχεδόν απροσπ'έλαστη στρατιωτική βάση...

Μέχρι το 1986,οπότε η Μελίνα Μερκούρη, υπουργός Πολιτισμού τότε και με αφορμή τις εκδηλώσεις της Β΄Μπιενάλε Νέων καλλιτεχνών της Μεσογείου, έσπασε το φράγμα και επέβαλε την οργάνωση της μουσικής ρόκ στον χώρο, όπου σήμερα φιλοξενείται το Μουσείο Φωτογραφίας και τις εκθέσεις κόμικ στα βαγόνια μιας ιστορικής και συλλεκτικής ατμομηχανής, που έφτασε μέσω της παλιάς σιδηροδορμικής σύνδεσης μέχρι τον πρώτο προβλήτα...

Και τότε για πρώτη φορά οι Θεσσαλονικείς και κυρίως οι νέοι κατέκλυσαν την 'απαγορευμένη πόλη" του λιμανιού κατά χιλιάδες και με την παρουσία τους διαμόρφωσαν μια νέα κατάσταση, ένα κεκτημένο για την πόλη.

Πάνω σ αυτό στηρίχθηκε μια δεκαετία αργότερα, ο Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης και συμπεριέλαβε στο πρόγραμμά του έργων πολιτιστικής υποδομής, την διαμόρφωση και τον εξοπλισμό των αποθηκών του πρώτου προβλήτα, ώστε να διαμορφωθούν σε "κτίρια πολιτισμού" σε κινηματογραφικές αίθουσες κλπ και να παραχωρηθούν στην συνέχεια για να στεγάσουν τους νέους πολιτιστικούς φορείς που θεσμοθέτησε ο Ε. Βενιζέλος αποδεχόμενος το "πολιτιστικό κεκτημένο" που διαμόρφωσαν οι προηγούμενες αποφάσεις της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, ιδρύοντας άτυπα τα Μουσεία Κινηματογράφου και Φωτογραφίας, το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης κλπ.

Ακολούθησε ένα δεύτερο κρίσμο θεσμικό βήμα. Με Νόμο που κατέθεσαν από κοινού οι Ε.Βενιζέλος υπουργός Πολιτισμού και Χ. Παπουτσής υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας, χαρακτήρισαν τον πρώτο προβλήτα χώρο πολιτιστιστικών και συναφών δραστηριοτήτων, απέδωσαν τα κτίρια στους φορείς για τους οποίους προορίζονταν και προικοδότησαν το Φεστιβάλ Κινηματογράφου με την χήση των κινηματογραφικών αιθουσών και της μεγάλης Αποθήκης Γ΄.
Τόσο ο Νόμος εκείνος, όσο και η κοινή υπουργική απόφαση που εκδόθηκε κατ εξουσιοδότησή του, έδωσαν την οριστική απάντηση και διαμόρφωσαν τους όρους της πλήρους ένταξης του πρώτου προβλήτα με τα πολιτιστικά του χαρακτηριστικά στις λειτουργίες της πόλης.
Στην ίδια υπουργική απόφαση έχει περιληφθεί και μια μεγάλης σημασίας ρύθμιση. Συγκροτείται Επιτροπή από τους φορείς που τώρα λειτουργούν στον πρώτο προβλήτα, οι οποίοι μαζί με τον Δήμο θεσσαλονίκης, που μετέχει της Επιτροπής καθορίζουν ουσιαστικά τις λειτουργίες που φιλοξενούνται στον πρώτο προβλήτα, Υπάρχει δηαλαδή ένα συλλογικό όργανο, που μπορεί τώρα να διαχειριστεί την τελευταία και εξ ίσου σημαντική φάση των επεμβάσεων στον πρώτο προβλήτα.

Την "ενοποίηση" των μεμονωμένων πολιτιστικών κτιρίων, την ενιαία διαμόρφωση του χώρου την εξασφάλιση των μικρών εκείνων λειτουργιών, που καθιστούν το περιβάλλον ελκυστικό για το κοινό, το πράσινο, τα υπαίθρια πολιτιστικά περίπτερα, τα καθιστικά, τις εξυπηρετήσεις, έτσι ώστε οι επισκέπτες να παραμένουν στον χώρο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.Ακόμη και τις αναγκαίες αλλαγές και προσαρμογές των ίδιων των απομονωμένων κτιρίων, ώστε να διαμορφωθεί μια ενότητα πολιτισμού.Και φυσικά την μετακίνηση των τελευταίων διοικητικών υπηρεσιών του Ο.Λ.Θ. και της Λιμενικής Αστυνομίας.


Αυτήν την ευκαιρία προσφέρουν τώρα οι μελέτες και οι εργασίες της υποθαλάσσιας αρτηρίας στον πρώτο προβλήτα.

Η ισχύουσα νομοθεσία δεν το επιτρέπει απλώς, το επιβάλλει.Ο χώρος ανήκει στο δημόσιο, το οποίο καλείται να εφαρμόσει τις αποφάσεις που πήρε νομοθετώντας.
Δεν απομένει παρά να επιδιωχθεί και να ισχύσει και στην περίπτωση του έργου αυτού, ό,τι ίσχυσε με τα μεγάλα έργα της Αθήνας , των Ολυμπιακών Αγώνων και της Εγνατίας οδού.Ό,τι θα ισχύσει και με το έργο του μετρό. Να αναλάβουν δηλαδή οι ανάδοχοι του έργου την χρηματοδότηση της σχετικής μελέτης και των αναγκαίων διαμορφώσεων και κατασκευών, την υλοποίηση μιας μελέτης, που θα συνταχθεί κάτω από την εποπτεία της Επιτροπής των πολιτιστικών φορέων του προβλήτα.

Θα ισχύσει τότε κάπως το "ουδέν κακόν αμιγές καλού", για να μην ξεχνάμε τους σοβαρούς προβληματισμούς για την χρησιμότητα του έργου, όπως τους διατύπωσε ο άνθρωπος που πρώτος αυτός πρότεινε προ εικοσαετίας την υποθαλάσσια κυκλοφοριακή υπέρβαση του ιστορικού κέντρου, ο καθηγητής Γιώργος Κύριου, ούτε τις ενστάσεις για τις επιπτώσεις στην ζωή και την κυκλοφορία στις εισόδους και εξόδους της αρτηρίας.
Αλλά αυτά είναι άλλης τάξης θέματα