ΥΦΑΝΕΤ και η στέγαση του Κ.Μ.Σ.Τ.- Μια ιστορία είκοσι χρόνων

Από τις πρόσφατες δηλώσεις των αρμοδίων του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, προκύπτει πως βρισκόμαστε πλέον σε πορεία «σταθερής τροχιάς» για την στέγαση του Kρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στην ΥΦΑΝΕΤ.

Και σ αυτήν την περίπτωση, όπως και σε άλλες παραπλήσιες, προηγήθηκε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ,στην διάρκεια του οποίου απαιτήθηκαν προτάσεις, ημερίδες,διαβουλεύσεις, συνεργασίες, αλλά και διαφωνίες και καταγγελίες και γενικά όλο το πλέγμα των ενεργειών, που στην χώρα αυτήν είναι ο σχεδόν φυσιολογικός και «λογικός» τρόπος για να υλοποιηθεί μια κοινά αποδεκτή πρόταση, ιδιαίτερα στον τομέα του Πολιτισμού.

Τόσο η ίδρυση του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, όσο και η επιλογή της ΥΦΑΝΕΤ για την οριστική στέγασή του, ξεκινούν ουσιαστικά στις αρχές της δεκαετίας του 90 και ολοκληρώνονται στο τέλος του 1997, στο πλαίσιο των σχετικών «θεσμικών» ενεργειών και δραστηριοτήτων της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.

Προηγήθηκαν όμως στην διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας του 80, κι άλλες εξ ίσου σημαντικές πρωτοβουλίες από τον Δήμο Θεσσαλονίκης, άλλοτε θετικές άλλοτε αρνητικές, που όμως ευαισθητοποίησαν μια κρίσιμη μερίδα του κοινού και κυρίως τα Μέσα Ενημέρωσης, ώστε να εξελιχθούν σε ένα παράγοντα στήριξης και πίεσης για την υλοποίησή τους.
Δεν αναφέρομαι εδώ καθόλου στην παρουσία του Μακεδονικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, που είναι ξεχωριστό και σπουδαίο κεφάλαιο της πολιτιστικής ιστορίας της Θεσσαλονίκης.

Η ίδρυση Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, παλαιό αίτημα της Θεσσαλονίκης, μια από τις λαμπρές ιδέες και διεκδικητικές σημαίες της «Τέχνης», ήρθε δυναμικά στο προσκήνιο τον Οκτώβριο του 1986, στο πλάισιο μιας από τις εκδηλώσεις προβληματισμού της Β΄Μπιενάλε των Νέων Καλλιτεχνών της Μεσογείου,δηλαδή της διοργάνωσης της Ημερίδας , με θέμα: «Η αναγκαιότητα δημιουργίας Μουσείων Σύγχρονης Τέχνης στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη» και βασικό εισηγητή τον καθηγητή της Νεώτερης ιστορίας της Τέχνης Χρύσανθο Χρήστου.

Διοργανωτές η HELEXPO Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, ο Δήμος Θεσσαλονίκης και η Πινακοθήκη Πιερίδη.

Εκτός από τον εισηγητή και τους εκπροσώπους των διοργανωτών, τον Πρόεδρο της HELEXPO ΔΕΘ Βασ. Δολμά ,τον Δημ. Σαλπιστή Αντιδήμαρχο Πολιτισμού από τον Δήμο Θεσσαλονίκης και τον συλλέκτη Δημήτρη Πιερίδη από την ομώνυμη Πινακοθήκη, τον λόγο πήραν,μεταξύ άλλων και ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Γιώργος Μαυροειδής, η Σοφία Καζάζη, ο Νίκος Σαχίνης,η Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν,ο Μιλτιάδης Παπανικολάου, η Αγγελική Σαχίνη,ο Μανώλης Μαυρομάτης, ο Κώστας Σταυρόπουλος, ο Νίκος Κεσανλής, ο Μάνος Στεφανίδης, ο Γιώργος Κονταξάκης, ο Παναγιώτης Τέτσης.

Εκεί λοιπόν στην διάρκεια των εργασιών ακούστηκε με έντονο τρόπο για πρώτη φορά, η δυνατότητα φιλοξενίας του μεν Μουσείου Σύγχρονης Τάχνης της Θεσσαλονίκης ,στην ΥΦΑΝΕΤ του δε Μουσείου της Αθήνας στο ΦΙΞ!…

Περίπου είκοσι χρόνια μετά εκείνες οι ιδέες γίνονται πράξη και αυτό μπορεί να μας διδάξει πολλά…

Το εντυπωσιακό είναι πως δεν ήταν μόνο οι Θεσσαλονικείς, που μίλησαν για την ΥΦΑΝΕΤ.

Ενθουσιώδης ο Δημ. Πιερίδης είπε μεταξύ άλλων και τα εξής: « Θα ήταν κρίμα αν τελειώναμε χωρίς μια επίσκεψη, αν επιτρέπεται, σ αυτό το εξαίρετο κτίριο της Θεσσαλονίκης, την ΥΦΑΝΕΤ, των χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων ανοικτού χώρου, με έμμεσο φωτισμό, πανέτοιμο να δεχθεί επιλογή και από την συλλογή μου και από άλλες συλλογές, ας αρχίσουμε με αυτόν τον τρόπο. Πραγματικά μου έκανε εντύπωση αυτό το κτίριο και δεν ξέρω αν πρακτικά είναι εφαρμόσιμο, προσκαλώ την συγκέντρωση να την επισκεφτούμε τώρα και να γίνει αυτό το ψήφισμα Να αρχίσουμε από αυτό και είναι και το κτίριο ΦΙΞ στην Αθήνα, που μπορεί να αποτελέσει ένα πραγματικό κέντρο και αυτό σχεδόν έτοιμο, μα τι χρειάζεται επιτέλους;»

Τώρα βέβαια γνωρίζουμε τι χρειάστηκε για να φτάσουμε μέχρι εδώ και τι θα χρειαστεί ακόμη για να γίνει πραγματικότητα η εγκατάσταση των δύο Μουσείων στους χώρους αυτούς..

Τον επόμενο μήνα, τον Νοέμβριο του 1986 ο Δήμος Θεσσαλονίκης συγκροτεί μια Επιτροπή( από εκπροσώπους 13 φορέων) για να επεξεργαστεί και να διαμορφώσει μια συγκεκριμένη άποψη στο θέμα: «Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης- Ο θεσμός, ο φορέας, το μεταβατικό στάδιο, ο χώρος».

Για την ιστορία, κυρίως όμως για την ανάδειξη της λογικής που κυριαρχούσε την εποχή εκείνη στην αντιμετώπιση των μεγάλων πολιτιστικών προβλημάτων, θα αναφέρω τους φορείς, που κλήθηκαν να εξειδικεύσουν τις αποφάσεις της Ημερίδας και να προωθήσουν την υλοποίησή τους.

Όπως προκύπτει από την σχετική πρόσκληση που απηύθυνε ο Αντιδήμαρχος Πολιτισμού προς τους φορείς ,σκοπός των συζητήσεων της Επιτροπής θα ήταν: «να τεθούν και να καταγραφούν σαν απόψεις ή κοινές θέσεις, προτάσεις για τις πτυχές του προβλήματος,ώστε στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών, που έχουν κατά καιρούς αναληφθεί, να υπάρχει ένα συγκροτημένο υλικό» για τα ζητήματα, που τέθηκαν.

Κλήθηκαν λοιπόν να μετάσχουν της Επιτροπής:
Η Σχολή Καλών Τεχνών,το Τελλόγλειο Ίδρυμα,το Μακεδονικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης,η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης,η Δημοτική Πινακοθήκη,η Πινακοθήκη της Εθνικής τραπέζης,η Πινακοθήκη της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών,ο Σύλλογος φοιτητών της Σχολής Καλών Τεχνών, ο Σύλλογος Εικαστικών καλλιτεχνών Β.Ελλάδος, η Διαγώνιος, η Τέχνη, η Φιλοσοφική σχολή-τμήμα Αρχαιολογίας, Ιστορίας, η Αρχιετεκτονική Σχολή τομέας Ιστορίας της Τέχνης.

Η πρώτη συνεδρίαση ορίστηκε για την Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου 1986.
Η Επιτροπή προλαβαίνει να συνεδριάσει μόνο μία φορά.
Κι αυτό γιατί την πρώτη Ιανουαρίου 1987 στο δημαρχιακό Μέγαρο εγκαθίσταται ο θριαμβευτής των εκλογών του Οκτωβρίου 1986 , ο νέος Δήμαρχος Σωτήρης Κούβελας, και η επιτροπή οδηγείται στην διάλυση..

Η υπόθεση Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ξεχνιέται και ακριβώς τρία χρόνια μετά,, τον Δεκέμβριο του 1989, επανέρχεται στο προσκήνιο με ένα απερίγραπτο τρόπο.

Αλλά αυτό είναι ένα διαφορετικό και εξ ίσου ενδιαφέρον κεφάλαιο και θα το δούμε προσεχώς.

Υ.Γ. Τα όσα αναφέρονται στα σημειώματα αυτά, με νηφαλιότητα πιστεύω και γνώση της ιστορίας των πραγμάτων, δεν διεκδικούν την απόλυτη, ούτε ολόκληρη την αλήθεια. Συμβάλλουν όμως αρκετά στην σαφή γνώση της δύσκολης διαδρομής, που καλούνται να ακολουθήσουν τα πολιτιστικά πράγματα αυτής της πόλης, για να οδηγηθούν σε μια τελική θετική κατάληξη.