Η ΕΠΙΣΗΜΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ "COMMISSION" την "Θεσσαλονίκη 1997"- Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης

....Και ολίγα προλεγόμενα.

Στο «Σημείωμα» μου της 17 Ιανουαρίου 2007 με τίτλο : «1997-2007: Δέκα χρόνια από την Πολιτιστική Πρωτεύουσα». Είναι αρκετά για μια νηφάλια αποτίμηση;» , κατέληγα ως εξής:

«Θεωρώ πως πρέπει με κάποιο τρόπο να αποτυπωθεί κάπου, η πραγματικότητα και η αλήθεια για την «Πολιτιστική Πρωτεύουσα». Η Θεσσαλονίκη δικαιούται να αντικρύσει νηφάλια το μεγαλύτερο πολιτιστικό γεγονός στην ιστορία της, να αποτιμήσει την κληρονομιά του, να γευτεί την χαρά και την ικανοποίηση της μεγάλης στιγμής, ενώ ταυτόχρονα να καταγράψει με ψυχραιμία τα λάθη, τις αδυναμίες, τις παραλείψεις μικρές ή μεγάλες, να αξιολογήσει την κερκόπορτα από όπου μπήκαν οι δαίμονες της απληστίας, της αλαζονείας, της κενοδοξίας, που δηλητηρίασαν και σκίασαν την λαμπρότερη γιορτή της».

Καταλήγοντας δε σημείωνα πως ως συμβολή σ αυτή την νηφάλια προσέγγιση, θα παρουσιάσω σταδιακά την επίσημη Έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης δια την «Θεσσαλονίκη-Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997» με τίτλο « European Cities and Capitals of Culture- Study prepared for the European Commission», όπως αυτή παρουσιάστηκε στο κείμενο των 597 σελίδων που συνέταξαν με εντολή της COMMISSION, οι Palmer/Rae Associates, με επικεφαλής τον γνωστό και πετυχημένο Διευθυντή της Γλασκώβης, Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Robert Palmer.

Το περιεχόμενο της Έκθεσης, που αναφέρεται στην Θεσσαλονίκη, θα παρουσιάσω τμηματικά, αφού τα «μεγάλα κείμενα» θεωρούνται – και είναι απωθητικά- στα blogs.
Προέκυψε τώρα και μια πρόσθετη πρόσκληση.
Ο Ροδόλφος Μασλίας,ο γνωστός ως συγγραφέας του κατάπτυστου βιβλίου «Η Πολιτιστική από μέσα», σε πρόσφατο άρθρο του στο περιοδικό «Παράλλαξη», αφού αναγορεύει τον εαυτό του στον ...επίσημο ιστορικό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, επαναλαμβάνει τον αυθαίρετο και απόλυτα ψευδή ισχυρισμό ότι «η Θεσσαλονίκη συνεχίζει να αναφέρεται διεθνώς, ως το χειρότερο παράδειγμα Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και γι αυτό εμείς είμαστε οι τελευταίοι που δικαιούμαστε να ομιλούμε για το ναυάγιο της Πάτρας»
Εν τούτοις και για να στηρίξει αυτό που διατρέχει το κείμενό του, «να κοιτάξουμε μπροστά» σημειώνει: «Άλλωστε χάρη και στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα, έχει (η Θεσσαλονίκη) πλέον περισσότερα εφόδια, είτε γιατί έχει πια πολλές υποδομές, είτε γιατί απέκτησε χάρη στο 97 τεχνογνωσία και αυτογνωσία»...

Δεν θα συνεχίσω όμως με τον σύμβουλο του Δημάρχου της Αθήνας. Θυμούμαι ακόμη τον ογκώδη φάκελο με τίτλο «Έργα και ημέρες του Ροδόλφου Μασλία», που υπήρχε στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα – και υπάρχει στο Αρχείο- και προκαλούσε σε μια απάντηση του .. ιστορικού έργου του στην Πολιτιστική.

Αν τώρα πρέπει να μιλήσουμε για το πως γράφεται η Ιστορία της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, θα σημειώσω μόνο αυτό.
Υπομονή. Τελειώνει το «Χρονικό του Βασιλικού Θεάτρου της Θεσσαλονίκης» και έρχεται η σειρά της «Θεσσαλονίκη 1997-Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης»


Η ΕΠΙΣΗΜΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1997 –ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ »:


«Θεσσαλονίκη» 1997

Γενικές Πληροφορίες

Η Θεσσαλονίκη ήταν η δεύτερη πόλη της Ελλάδας που έγινε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, μετά την Αθήνα το 1985. Η Πάτρα θα αναλάβει με τη σειρά της τον τίτλο το 2006.

Προφίλ της πόλης:
Περιφερειακή πρωτεύουσα – ιστορική πόλη – λιμάνι.

Σημαντικά χαρακτηριστικά της ταυτότητας της πόλης:
Σημαντική πανεπιστημιούπολη – πρωτεύουσα της Βόρειας Ελλάδας, γειτνίαση με τα Βαλκάνια – μεικτή ιστορία που εκτείνεται από την κλασική αρχαιότητα ως το Βυζάντιο και την Οθωμανική αυτοκρατορία –πολυπολιτισμική- κέντρο εμπορίου - συνεδριακή πόλη.

Πληθυσμός το 1997:
Πόλη: 1.084.001 (στοιχεία του 2001)
Περιφέρεια (Μακεδονία): 2.424.765
Σύνολο χώρας: 10.498.836
Θέση της πόλης βάσει πληθυσμού: 2
Ποσοστό μεταναστών: 6,2% (2001)
Ποσοστό ανεργίας: 11,3% (2001)

Άλλες διοργανώσεις μεγάλης κλίμακας που φιλοξενεί ή φιλοξένησε η πόλη:
Ετήσια Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, φεστιβάλ Δημητρίων, ετήσια Διεθνή Φεστιβάλ Κινηματογράφου και Ντοκιμαντέρ, Biennale, Σταυροδρόμι της Μεσογείου, Φεστιβάλ Jazz, Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2003.
Επιδίωξη των αρχών της πόλης είναι η φιλοξενία και άλλων γεγονότων μεγάλης κλίμακας.

Σκοποί και στόχοι

Το βασικότερο κίνητρο της υποψηφιότητας της πόλης για την ανάληψη του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης ήταν:
Να εξασφαλίσει τη δέσμευση της κυβέρνησης στην ανάπτυξη της Μακεδονίας και στην στήριξη της αποκέντρωσης της χώρας, δαπανώντας τα απαραίτητα δημόσια κονδύλια για την εξέλιξη της Θεσσαλονίκης σε ένα πολιτιστικό κέντρο των Βαλκανίων.

Επίσημος στόχος ή ευρύτερος σκοπός είναι:
Να αναδειχθεί η Θεσσαλονίκη σε «Μητρόπολη των Βαλκανίων», με την αναβάθμιση της πολιτιστικής υποδομής της.

Αντικειμενικοί στόχοι κατά αξιολόγηση:

Ύψιστης σημασίας:
Η βελτίωση των πολιτιστικών υποδομών

Ενώ ακολουθούν:
Η βελτίωση της εικόνας της πόλης διεθνώς
Η βελτίωση μη πολιτιστικών υποδομών
Η μακροπρόθεσμη πολιτιστική ανάπτυξη
Η ενίσχυση της τοπικής υπερηφάνειας και αυτοπεποίθησης

Καθώς επίσης:
Η ανάπτυξη της κοινωνικής συνοχής
Η ενίσχυση των τοπικών καλλιτεχνών
Η ανάπτυξη σχέσεων με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις
Η προσέλκυση επισκεπτών από την υπόλοιπη χώρα
Η προσέλκυση επισκεπτών από το εξωτερικό

Διαβούλευση για τον καθορισμό των σκοπών και των στόχων: Ναι
Ποιοι γνωμοδότησαν: πολιτικοί


Οργάνωση και διοίκηση

Διοικητική δομή / Διοικητικό συμβούλιο

Οργάνωση της επίσημης διοικητικής δομής:
Αυτόνομη δομή. Ο οργανισμός ήταν μία ξεχωριστή νομική οντότητα, ένα Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου βάσει την ελληνικής νομοθεσίας. Ωστόσο, το αρχικό διοικητικό συμβούλιο αποτελούνταν εξολοκλήρου από τοπικούς πολιτικούς, ενώ τρία υπουργία είχαν επίσης σημαντικό ρόλο (βλ. Παρατηρήσεις).

Συνολικός αριθμός μελών διοικητικού συμβουλίου: 15

Σύνθεση μελών (εκτίμηση):

Αρχές της πόλης
Περιφερειακές αρχές
Εθνικές αρχές
Πολιτιστικοί Οργανισμοί
Ιδιωτικός Τομέας
Άλλοι
(Πανεπιστήμιο κλπ)

4


2

3

1

2

3

Πρόεδρος Διοικητικού Συμβουλίου:
Κωνσταντίνος Κοσμόπουλος (δήμαρχος της πόλης)

Βασικές αρμοδιότητες του διοικητικού συμβουλίου:
Πρόσληψη προσωπικού – ανάπτυξη πολιτικών και στρατηγικών – λήψη τελικών αποφάσεων για τα πολιτιστικά έργα και δραστηριότητες – λήψη οικονομικών αποφάσεων και συνολικός οικονομικός έλεγχος – συγκέντρωση κονδυλίων και χορηγιών – παρακολούθηση της προόδου- η αξιολόγηση των έργων και των προγραμμάτων – επίλυση προβλημάτων και διενέξεων – επικοινωνία με τα μέσα ενημέρωσης και δημόσιες σχέσεις.

Βασικά θέματα και προβλήματα που σχετίζονται με τη λειτουργία του διοικητικού συμβουλίου:
Κυριαρχούμενο από πολιτικά συμφέροντα – μη ξεκάθαρες αρμοδιότητες- προβλήματα ηγεσίας - υπερβολικά μεγάλη δομή – αδυναμία στρατηγικής δράσης – ορισμένες δυσκολίες στις σχέσεις μεταξύ των μελών του Δ.Σ. – ορισμένες δυσκολίες στις σχέσεις με την εκτελεστική ομάδα – υπερβολικά πολλές αλλαγές στη δομή του συμβουλίου.

Επιχειρησιακή δομή: Τα γραφεία του Οργανισμού «Θεσσαλονίκη ’97»

Βασικές αρμοδιότητες της επιχειρησιακής δομής:
Η έναρξη και η εξέλιξη των έργων – ο συντονισμός του πολιτιστικού προγράμματος – η επικοινωνία, η προώθηση και το μάρκετινγκ – η συγκέντρωση κονδυλίων και χορηγιών – η ανάπτυξη των υποδομών – οικονομικά και προϋπολογισμός.

Βασική οργανωτική δομή και ιεραρχία της εκτελεστικής ομάδας:
Καταρχήν ο διευθύνων σύμβουλος, ο οποίος είχε άμεσα υπό την ευθύνη του τα κτίρια, τη διοίκηση, τα οικονομικά και τα τμήματα του προσωπικού, λογοδοτούσε στον πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου. Στον διευθύνοντα σύμβουλο λογοδοτούσε ο καλλιτεχνικός διευθυντής και το δικό του/της τμήμα προγράμματος. Κάτω από τον καλλιτεχνικό διευθυντή βρισκόταν τα τμήματα διοίκησης και οικονομικών.

Έκταση των αλλαγών που έγιναν στη διοίκηση:
Μείζονες αλλαγές. Βασικές αλλαγές και λόγοι: Υπήρξαν διαδοχικές αλλαγές τεσσάρων καλλιτεχνικών διευθυντών και τριών διευθυνόντων συμβούλων, συχνά οφειλόμενες σε συγκρούσεις με το διοικητικό συμβούλιο (βλ. Παρατηρήσεις). Ο τελευταίος καλλιτεχνικός διευθυντής ήταν ο Πάνος Θεοδωρίδης και ο τελευταίος διευθύνων σύμβουλος ήταν ο Κώστας Λοΐζος.

Αριθμός των εργαζομένων στο αποκορύφωμα της δραστηριότητας: 200 (εκτίμηση)
Επιπλέον, περίπου 2.900 ακόμη εργαζόμενοι απασχολήθηκαν σε έργα υποδομής.

Οργανωτική δομή: βρίσκεται ακόμη σε λειτουργία. Κύριος ρόλος της να τακτοποιήσει τους λογαριασμούς.

Σημαντικά θέματα και προβλήματα που σχετίζονται με την επιχειρησιακή δομή και το προσωπικό.
Σύγκρουση προσωπικοτήτων – διαφορετικές προτεραιότητες και στόχοι – διαφορετικές προσεγγίσεις διοίκησης – προβλήματα επικοινωνίας – μη κατάλληλη εργασιακή εμπειρία / ικανότητες του προσωπικού – ανεπαρκείς διαδικασίες επιλογής προσωπικού – μη ξεκάθαρη περιγραφή αρμοδιοτήτων – κυριαρχία προσωπικών συμφερόντων – διοικητικά προβλήματα – ορισμένες δυσκολίες στις σχέσεις με το διοικητικό συμβούλιο – ορισμένες δυσκολίες στις σχέσεις μεταξύ του προσωπικού – υπερβολικά πολλές αλλαγές στο προσωπικό.

Δημόσιες αρχές
Οι δημόσιες αρχές που ενεπλάκησαν με την οργάνωση ή τη διεξαγωγή του «Θεσσαλονίκη ’97»:
Δήμος Θεσσαλονίκης – κυβέρνηση και υπουργεία.

Κύριες πηγές εντάσεων και προβλημάτων μεταξύ των διαφόρων δημόσιων αρχών:
Οικονομικά θέματα – πολιτικές διαφορές – συγκρούσεις σχετικά με τα έργα και τις προτεραιότητες.

Πολιτιστικό πρόγραμμα και πολιτιστικός αντίκτυπος:

Χωροθέτηση του επίσημου πολιτιστικού προγράμματος:
Εντός των ορίων της πόλης – κοντινά προάστια της πόλης- η ευρύτερη περιοχή της πόλης – περιοχές ανά τη χώρα.

Έναρξη επίσημου προγράμματος: 01/01/97
Τέλος επίσημου προγράμματος: 31/12/97

Περίοδοι με τη μεγαλύτερη συχνότητα γεγονότων: Καλοκαίρι – Φθινόπωρο

Ειδικά θέματα / προσανατολισμοί:
Το πρόγραμμα που παρουσιάστηκε τον Ιούνιο του 1996 περιελάμβανε τριάντα ένα ξεχωριστά θέματα ή αρχές, περιλαμβανομένων των «Ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση», «Η εσώτερη πόλη», «Η Βαλκανική Διάσταση», «Ο Κύκλος της Κατωτερότητας»(;), «Η Γη των Εβραίων Μαρτύρων», «Η Πόλη των Προσφύγων», «Διεθνή Γεγονότα», «Το Άγιον Όρος».

Διαβούλευση σχετικά με την ανάπτυξη και την επιλογή των έργων: Ναι.
Ποιος γνωμοδότησε:
Πολιτικοί – πολιτιστικοί οργανισμοί και καλλιτέχνες – κάτοικοι της πόλης:
Πως ξεκίνησε η διαβούλευση:
Κατόπιν ανοιχτής πρόσκλησης για προτάσεις που δημοσιεύτηκε στον Τύπο.

Πολιτιστικοί τομείς εντός του προγράμματος:
Θέατρο – χορός – όπερα – εικαστικές τέχνες – κινηματογράφος – λογοτεχνία – αρχιτεκτονική- μουσική (κλασική / παραδοσιακή – σύγχρονη / μοντέρνα).
Χειροτεχνία – πολιτιστική κληρονομιά – αρχεία – νέα μέσα / τεχνολογία – φεστιβάλ δρόμου και παρελάσεις - γαστρονομία

Πιο επιφανείς τομείς:
Πολιτιστική Κληρονομιά και ιστορία – μουσική – θέατρο - λογοτεχνία

Κατηγορίες με έργα ειδικής στόχευσης για: Παιδιά, άτομα με αναπηρίες, μειονότητες.


Τα έργα σε αριθμούς


Αριθ. στοιχεία
Συνολικός αριθμός δραστηριοτήτων

1.271
Εκθέσεις
195
Θεατρικές παραστάσεις
188
Μουσικές παραστάσεις / όπερα
333
Λογοτεχνία
126
Συνέδρια
95


Εκδηλώσεις ενδεικτικές του προγράμματος:

- Οι Θησαυροί του Αγίου Όρους – έκθεση με κειμήλια από τη μοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους, με υλικό που δεν είχε βγει ποτέ πριν από τα μοναστήρια.
- Συναυλία ποπ στο λιμάνι με τους U2.
- Συναυλίες με τους Mstislav Rostropovich, Αγνή Μπάλτσα, Budapest Gipsy Orchestra, τη Φιλαρμονική της La Scala, τη Συμφωνική Ορχήστρα του Κιότο και πολλές ακόμη ευρωπαϊκές νεανικές ορχήστρες.
- Παραστάσεις με τους La la la Human Steps Dance Company, Boris Borisnikof και Boris Eifman.
- Εκθέσεις των Goya, Michelangelo, Caravaggio, Paul Soulikias και Antony Caro.
- Συλλογή Κωστάκη – το ελληνικό κράτος αγόρασε και επαναστέγασε την εν λόγω συλλογή έργων της Ρωσικής Πρωτοπορίας για λογαριασμό του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη.
- Διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός σχεδίου για το θαλάσσιο μέτωπο και πέντε πανελλήνιοι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί για άλλα σημεία της πόλης.
- Συνέδριο της UNESCO για την αειφόρο ανάπτυξη.
- «Εκ Περάτων της Γης» - θερινές πολιτιστικές παραστάσεις από την ελληνική Διασπορά.
- Καναδικό Φεστιβάλ Τεχνών

Εκδηλώσεις που προσέλκυσαν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον του κοινού:

Οι Θησαυροί του Αγίου Όρους (την έκθεση παρακολούθησαν περίπου 700.000 άτομα).
- Η συναυλία των U2 (50.000 άτομα)
- Ή έκθεση του Caravaggio.
- To Ελληνο- ιταλικό καρναβάλι και το Καρναβάλι της Βενετίας.
- Η βραδιά γκαλά μπαλέτου.

Μέσα / μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη του δημιουργικού ταλέντου των τοπικών καλλιτεχνών / πολιτιστικών διευθυντών:

Ανάθεση νέων έργων – ειδική εκπαίδευση για τη βελτίωση των καλλιτεχνικών δεξιοτήτων.
Παραδείγματα:
Σεμινάρια σε δύο φτωχές γειτονιές της πόλης προκειμένου να δοθούν ευκαιρίες καλλιτεχνικής έκφρασης σε νέους ανθρώπους.
Σύνολο έργων που ανατέθηκαν: το σύνολο είναι άγνωστο, ωστόσο ανατέθηκαν 15 έργα για την παραγωγή μουσικής.

Ποσοστό γεγονότων και εκδηλώσεων που προήλθαν από περιοχές εκτός Θεσσαλονίκης (εκτίμηση): 20%
Περίπου το 80% των εκδηλώσεων αφορούσε Έλληνες καλλιτέχνες. Ποσοστό λίγο κάτω από το 50% αυτών ήταν καλλιτέχνες από την Θεσσαλονίκη και ένα ποσοστό 10% αφορούσε συνεργασίες με ξένους καλλιτέχνες.

Προβλήματα και θέματα που συνδέονται με το επίσημο καλλιτεχνικό πρόγραμμα:

Ανεπαρκής χρόνος σχεδιασμού – υπερβολικά μεγάλος αριθμός εκδηλώσεων- ανεπαρκές τοπικό ενδιαφέρον- ανεπαρκής επικοινωνία του προγράμματος- δυσκολίες στις σχέσεις με τους τοπικούς καλλιτέχνες και οργανισμούς- διοικητικά προβλήματα- οικονομικά προβλήματα- η επιλογή του προγράμματος επηρεάστηκε από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα- υπερβολικά μεγάλος αριθμός ομάδων συμφερόντων και λοιπών ενδιαφερομένων- κυμαινόμενη ποιότητα εκδηλώσεων- μη έγκαιρη ολοκλήρωση χώρων εκδηλώσεων.