IN MEMORIAM Για την Αλίκη Τέλλογλου

Η γνωριμία με την Αλίκη ξεκίνησε με μια περιπέτεια το 1984, όταν μέσα στον ενθουσιασμό των πρώτων εκδηλώσεων που σχεδιάστηκαν από τον Δήμο σε άγνωστους ή απροσπέλαστους χώρους της Θεσσαλονίκης, οργανώθηκε μια συναυλία και στην Πλατεία Αριστοτέλους.
Την άλλη ημέρα με το που πάτησε το πόδι του στο Γραφείο του ο Δήμαρχος Θεοχάρης Μαναβής, δέχτηκε ένα χείμαρρο διαμαρτυριών από την Αλίκη, που κατοικούσε σε μια από τις πολυκατοικίες της πλατείας

«Στην Αριστοτέλους, Χάρη μου, κατοικούν και άνθρωποι, που θέλουν και δικαιούνται την ηρεμία και την ησυχία τους».

Και φυσικά πολλά άλλα, με τον μοναδικό τρόπο που η Αλίκη ανέπτυσσε επιχειρήματα, ή υποστήριζε απόψεις.

Μου τα μετέφερε ο Δήμαρχος και συνειδητοποίησα αμέσως το λάθος. Τότε βέβαια, που η πλατεία εκτός από τις προεκλογικές συγκεντρώσεις δεν φιλοξενούσε τίποτε άλλο.

Δεν ήξερα τι να κάνω, ιδιαίτερα γιατί γνώριζα και τον εκρηκτικό χαρακτήρα της Αλίκης.

Της έστειλα λοιπόν μια μεγάλη ανθοδέσμη, με την συγνώμη του Δήμου και την δήλωση πως θα σεβαστούμε στο μέλλον τα δικαιώματα και την άποψή της.

Αυτό ήταν. Με την ευκολία που σκορπούσε τους πιο πικρούς χαρακτηρισμούς, με την ίδια ευκολία με απεκάλεσε στην πρώτη συνάντησή μας, «ευπατρίδη»!...
Αλλά αυτό στάθηκε χρήσιμο στην επόμενη μοιραία συνάντηση μας, το 1997…

Το «Ειδικό Πρόγραμμα» Μέγας Αλέξανδρος, της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, περιελάμβανε κυρίως δύο μεγάλες Εκθέσεις, μία στο «Παλατάκι» με επιμελητή τον ομότ. Καθηγητή Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. Δημήτρη Παντερμαλή με θέμα της «Ο Αλέξανδρος και η Ανατολή» και η δεύτερη στο Τελλόγλειο με επιμελητή τον καθ. της Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Νίκο Χατζηνικολάου, με θέμα «Ο Μέγας Αλέξανδρος στην Ευρωπαϊκή Τέχνη» και μία Έκθεση βιβλίου με επιμελητή τον Μαϊρ Μόλχο.
Έργα που προέρχονταν από τα Μουσεία πολλών ευρωπαϊκών πόλεων, το Παρίσι, το Λονδίνο., την Ρώμη, το Ντίσελντορφ, την Καρλσρούη, την Μαδρίτη, το Βουκουρέστι, την Φλωρεντία κλπ. Περίφημα γλυπτά, ταπισερί έργα του Ραφαήλ χαρακτικά , έργα των ζωγράφων Νταμιάνι, Πρέτι, Τιέπολο , η περίφημη «Στέψη της Ρωξάνης από τον Αλέξανδρο» του Ρούμπενς, βιβλία, σπάνιες περγαμηνές με μικρογραφίες του 15ου αιώνα , παρουσιάστηκαν στην Έκθεση του Τελλόγλειου.

Λίγο όμως έλειψε να τιναχτεί στον αέρα η Έκθεση.

Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα είχε διαθέσει ένα κονδύλιο 1.5 δις. Δραχμών, για να λύσει ένα πρόβλημα διένεξης με τον εργολάβο της ανέγερσης, που κρατούσε επί χρόνια δέσμια την εξέλιξη του έργου και για να ολοκληρώσει το λαμπρό αυτό έργο της αγάπης του Νέστορα και της Αλίκης Τέλλογλου.

Και όπως συνέβαινε σε όλες τις σχετικές συμβάσεις, οι ιδιοκτήτες των χώρων δεσμευόταν να διαθέσουν το κτίριο για την φιλοξενία των εκδηλώσεων της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, για το 1997 και σε μερικές περιπτώσεις και μετά .

Και ξαφνικά προκύπτουν ενστάσεις και αντιρρήσεις από την Αλίκη.
Αμφιβάλλει για την σοβαρότητα της Έκθεσης που θα φιλοξενήσει, θεωρεί πως το Τελλόγλειο ανεγέρθηκε για να φιλοξενήσει την μεγάλη συλλογή έργων ελληνικής κυρίως τέχνης με την οποία έχουν προικοδοτήσει το ίδρυμα, και φέρνει σε απελπισία τους οργανωτές και την καλλιτεχνική Διεύθυνση, που δεν τολμούν να ανοίξουν διάλογο μαζί της.

Το μαθαίνω κάποια στιγμή και παίρνω την απόφαση. Με το «παράσημο» του «ευπατρίδη» στο πέτο, και το Ντοσιέ της Έκθεσης υπό μάλης, την επισκέπτομαι στο σπίτι της για να την διαβεβαιώσω πως η Έκθεση « Ο Μέγας Αλέξανδρος στην Ευρωπαϊκή Τέχνη» θα αποτελέσει το μεγάλο καλλιτεχνικό γεγονός της χρονιάς, που δεν πρόκειται να επαναληφθεί, ποτέ στο μέλλον, ότι παρά την μεγάλη αξία της συλλογής του Τελλόγλειου , τα εγκαίνια του Ιδρύματος με την Έκθεση του Μεγ. Αλέξάνδρου, θα τιμήσουν και την χειρονομία τους και το ίδρυμα και θα κάνουν ένα αντάξιο της έναρξης της λειτουργίας του

Για όλα αυτά χρειάστηκε και μια έγγραφη διαβεβαίωση και δέσμευση.
Η Έκθεση πραγματοποιήθηκε και η Αλίκη έλαμπε στα Εγκαίνια, μέσα στα φωτεινά χρώματα του «παραδοσιακού» ντυσίματός της, τα οποία επισκίαζαν μόνο το αστραφτερό, διεισδυτικό και λίγο ειρωνικό βλέμμα της και η κυριαρχική , σχεδόν ηγεμονική παρουσία της…

Δεν χρειάζεται να πω ότι φυσικά και δεν πραγματοποιήθηκαν τότε και τα εγκαίνια του Τελλόγλειου Ιδρύματος…

Το Τελλόγλειο Ίδρυμα εγκαινιάστηκε αργότερα το 1999, μέσα λαμπρές εκδηλώσεις με την Έκθεση « Συλλογές και δωρεές» δηλαδή με τα κληροδοτήματα και τα αποκτήματα του ίδιου του Ιδρύματος

Η Αλίκη είδε επιτέλους, μετά από 23 χρόνια, να πραγματοποιείται το κοινό με τον σύντροφό της όνειρο, που όμως το επωμίστηκε εξ ολοκλήρου η ίδια.

Ένα όνειρό χάρις στην πραγματοποίηση του οποίου η Θεσσαλονίκη απέκτησε ένα λαμπρό καλλιτεχνικό και εκπαιδευτικό ίδρυμα, που καλύπτει ένα σημαντικό κενό στον τομέα των εικαστικών τεχνών.

Χρειάστηκε όμως να προηγηθεί ένας ανελέητος, αιματηρός πόλεμος, ανάμεσα σε μια μοναχική γυναίκα και στην «ιερή» συμμαχία της γραφειοκρατίας, της αδιαφορίας, της μικροπολιτικής, των υποσχέσεων χωρίς αντίκρισμα και συνέπεια.

Τα έβαλε με «θεούς και δαίμονες» η Αλίκη. Με υπουργούς, πρυτάνεις, νομάρχες, δημάρχους, βουλευτές, με δεκάδες απρόσωπες και αδιάφορες υπηρεσίες, με την μικροψυχία, τον φθόνο, την καχυποψία.

Και αναδείχτηκε στο τέλος νικήτρια.

Η χειρονομία των Τέλλογλου, εκπροσώπων μιας γενιάς ευεργετών, του Φωκά, του Βαφόπουλου, του Μπίλλη,, που διαθέτουν περιουσίες, συλλογές, ακίνητα και προπαντός το πείσμα της Αλίκης, η υπομονή της η μαχητικότητά της, η αντοχή της, έκαναν πραγματικότητα το Τελλόγλειο.

Και για όσους γνωρίζουν την ιστορία, στην διαδρομή της, ασφαλώς δεν θα αμφιβάλουν ούτε κατ ελάχιστο, ότι στην ιστορία του Τελλόγλειου, η προσωπικότητα της Αλίκης, είναι ίσως το κυρίαρχο ζήτημα .

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι στο Τελλόγλειο μπορεί να δει κανείς ανάγλυφη μια κορυφαία χειρονομία αγάπης προς την πόλη, τους ανθρώπους της, την Τέχνη.
Το δηλώνει άλλωστε και η ίδια στην ιστοσελίδα του Τελλόγλειου:

«Έργο Αγάπης, το ξανάπα, είναι τούτο το ίδρυμα κι είμαι σίγουρη πως θα προκόψει γιατί σ αυτή την χώρα, που γεννά τους πιότερους ευεργέτες της Ευρώπης, η αγάπη που πάντα θα χρειάζεται για να υπάρξει, δεν θα του λείψει».

Παρακαταθήκη , ελπίδα και προσδοκία, που θα απευθύνεται πάντα στην πόλη και τους εκπροσώπους της, αυτούς δηλαδή, που απουσίασαν από τον τελευταίο αποχαιρετισμό της.

Φαντάζομαι πάντως πως η Αλίκη έφυγε ήσυχη και ικανοποιημένη, αφήνοντας το όνειρό της, στα χέρια της Αλεξάνδρας Βουτυρά,αυτής της χαμηλών τόνων γυναίκας, που «εμφύσησε» ζωή στο Τελλόγλειο και αναδείχτηκε σε ψυχή της οργάνωσης της λειτουργίας και των δραστηριοτήτων του.