ΑΡΧΙΣΕ ΤΟ ΡΑΜΑΖΑΝΙ, ο ιερός μήνας των Μουσουλμάνων. Η Θεσσαλονίκη μπροστά στην πρόκληση της ιστορίας της και των καιρών...

Ο Ιερός μήνας των Μουσουλμάνων, το Ραμαζάνι ξεκίνησε αυτόν τον μήνα και με αφορμή αυτό δύο κρίσιμα ζητήματα έρχονται στο προσκήνιο και ζητούν απαντήσεις από την Θεσσαλονίκη.

Τι θα κάνουμε επιτέλους για τους χώρους προσευχής και ταφής των Μουσουλμάνων που ζουν και εργάζονται στην Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη περιοχή, των προσφύγων και μεταναστών δηλαδή, που προέρχονται κυρίως από τις ασιατικές και αφρικανικές χώρες.

Είναι εκπληκτικό πως σ αυτήν την πόλη με την γνωστή πολυπολιτισμική παράδοση, με την σημερινή κοινωνική σύνθεση, και κυρίως με τον στρατηγικό- έστω και στα χαρτιά- στόχο, να εξελιχθεί σε αναπτυξιακό κέντρο, στην “πρωτεύουσα των Βαλκανίων” όπως συνηθίσαμε να λέμε, κρύβουμε κάτω από το χαλί, αγνοούμε, για να μην πω φοβόμαστε να θέσουμε δημόσια τα πρωταρχικά αυτά ζητήματα.

Ζητήματα συνδεδεμένα με τον χαρακτήρα της πόλης, με την σύγχρονη ευρωπαϊκή πραγματικότητα, όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα και ο σεβασμός των μειονοτήτων αποτελούν κατάκτηση και με την επείγουσα ανάγκη της Θεσσαλονίκης, να πετάξει από πάνω της αυτήν την θλιβερή εικόνα που κατά καιρούς δημιουργούν τα περιστατικά μισαλλοδοξίας, ρατσισμού και ξενοφοβίας και οι δηλώσεις ηγετικών παραγόντων της πόλης.

Λέω λοιπόν απερίφραστα, ότι το γεγονός πως ποτέ μέχρι σήμερα δεν παραχωρήθηκαν έστω για μια και μόνη θρησκευτική χρήση, τα δύο σωζόμενα σε πολύ κατάσταση μουσουλμανικά μνημεία, το Αλατζά Ιμαρέτ και το Γενή Τζαμί, δεν μας τιμά, δεν τιμά την ιστορία και την παράδοση της Θεσσαλονίκης, δεν τιμά την πνευματική της ηγεσία, που δεν τόλμησε ποτέ να μιλήσει γι αυτό, δεν τιμά τους τοπικούς μας άρχοντες

Και δεν μας τιμά και για έναν άλλο λόγο. Είμαστε έτοιμοι και το κάνουμε συχνά ,να διαρρήξουμε τα ιμάτιά μας και να εκδηλώσουμε την αγανάκτησή μας με κάθε τρόπο, όταν τα χριστιανική θρησκευτικά μνημεία, κυρίως ναοί, στην Τουρκία, χρησιμοποιούνται για να φιλοξενήσουν εκδηλώσεις.
Είμαστε ικανοποιημένοι και το θεωρούμε ως κάτι αυτονόητο, ότι ο Πατριάρχης περιέρχεται την Ανατολή και λειτουργεί στους αρχαίους χριστιανικούς ναούς, ακόμη και όταν έχουν καταστραφεί και στήνει εκεί ,μέσα στα χαλάσματα και τα ερείπια, μία Αγία Τράπεζα.

Δεν συνειδητοποιούμε άλλωστε, ή ελάχιστα μας ενδιαφέρει, το έργο των πατριαρχείων της Ανατολής, κυρίως αυτού της Αλεξάνδρειας, που κτίζει ορθόδοξους ναούς στην Αφρική, μέσα σε μια απέραντη Μουσουλμανική θάλασσα, ή την αντίστοιχη δραστηριότητα του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ασία και την Άπω Ανατολή.

Τα θεωρούμε ως αυτονόητα και πολύ καλά κάνουμε.

Ό,τι όμως είναι αυτονόητο για τους άλλους, είναι αδιανόητο για μας.

Αλλά ας γυρίσουμε στα δύο Μουσουλμανικά μνημεία.

Το Αλατζά Ιμαρέτ ανεγέρθηκε τον 150 αιώνα από τον μεγάλο βεζίρη των Σουλτάνων Μωάμεθ του Β΄ και Βαγιαζήτ του Β΄ και ανήκει στην κατηγορία των τζαμιών που λειτουργούσαν και ως φιλανθρωπικά ιδρύματα, με τις τέσσερις παράπλευρες μικρότερες αίθουσές του. Λειτούργησε ως θρησκευτικός χώρος μέχρι την Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, και στην συνέχεια φιλοξένησε οικογένειες προσφύγων του 22 και αργότερα ομάδες προσκόπων.

Το 1984, τα ανακάλυψα και εγώ ως Αντιδήμαρχος Πολιτισμού και αφού φρόντισα την μεταστέγαση των προσκόπων σε παρακείμενο χώρο, έπεισα την Μελίνα Μερκούρη να το παραχωρήσει στον Δήμο μαζί με το Γενή Τζαμί, που είχε παύσει να λειτουργεί ως Αρχαιολογικό Μουσείο.

Η Μελίνα αγνοούσε εντελώς την ύπαρξή τους και δεν πείσθηκε παρά μόνο όταν τους επισκέφτηκε και εντυπωσιάστηκε ιδιαίτερα με το Γενή τζαμί. Έγραψα ο ίδιος την προγραμματική Σύμβαση, παραχώρησης της χρήσης στον Δήμο, μια και οι υπηρεσίες του ΥΠΠΟ, κωλυσιεργούσαν επί μήνες για λόγους που εύκολα μπορούμε να υποψιαστούμε.

΄Όταν για πρώτη φορά μπήκα στο Αλατζά Ιμαρέτ, ένοιωσα το δέος ενός ιερού χώρου πέντε αιώνων ,καθώς αντίκριζα τους τρούλους με τα ζωγραφικά σχέδια , τις καλλιγραφικές με αραβική μεγαλογράμματη γραφή επιγραφές στους τοίχους, το Μιχράμπ, όπως διασώζονται ευτυχώς μέχρι σήμερα.

Και το ίδιο δέος γεύτηκαν και οι Θεσσαλονικείς στην πρώτη εκδήλωση που φιλοξενήθηκε εκεί, μια συναυλία Αναγεννησιακής Μουσικής, ανακαλύπτοντας ταυτόχρονα ένα Μνημείο που αγνοούσαν οι πάντες, στην πόλη, πλην των προσκόπων…

Το Γενή τζαμί είναι ένα διαφορετικό μνημείο των αρχών του 20ου αιώνα,, έργο του Ιταλού αρχιτέκτονα Vitaliano Poselli, με επιρροές εκλεκτικιστικές και αναγεννησιακές, για τις θρησκευτικές ανάγκες των Εβραίων της Θεσσαλονίκης που είχαν αλλαξοπιστήσει.
Φιλοξένησε και αυτό οικογένειες προσφύγων και χρησιμοποιήθηκε για πολλά χρόνια ως Αρχαιολογικό Μουσείο.

Σήμερα η χρήση του παραμένει ως και αυτή του Αλατζά Ιμαρέτ, σταθερή στην φιλοξενία πολιτιστικών εκδηλώσεων.

Αναρωτιέμαι λοιπόν πόσο «πολιτικό κόστος» μπορεί να έχει η παραχώρησή τους στην διάρκεια του Ραμαζανιού για θρησκευτική χρήση κάποιες ημέρες.
Αλλά και πόσο θα προσθέσει στην Θεσσαλονίκη μια τέτοια χειρονομία.

Κάτι παρόμοιο θα μπορούσα να πω ισχύει και για την ταφή των Μουσουλμάνων της περιοχής.

Από τις τρεις Κοινότητες που τους τελευταίους αιώνες έζησαν στην Θεσσαλονίκη, από τις ιστορικές Παροικίες, την Εβραϊκή, την Αρμενική και την Μουσουλμανική, μόνο αυτή η τελευταία δεν έχει νεκροταφείο, κυρίως επειδή η ανταλλαγή των πληθυσμών έστειλε στην Τουρκία, το σύνολο των Μουσουλμάνων κατοίκων της.

Οι μεγάλες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές και ανατροπές, έφεραν σήμερα στην Θεσσαλονίκη μερικές χιλιάδες Μουσουλμάνων, που ζουν δίπλα μας, είναι γείτονές μας και φίλοι μας, όταν όμως φτάνει η μοιραία και αναπόφευκτη στιγμή, αναγκάζονται να μεταφέρουν στην Κομοτηνή τους νεκρούς τους, για ταφή, ή στην πατρίδα τους εφ όσον έχουν τα μέσα. Και τα Μουσουλμανικά νεκροταφεία, έχουν γι αυτούς την ίδια σημασία, θρησκευτική, συναισθηματική και κοινωνική που έχουν και για τους Χριστιανούς.
Θυμάμαι το Μουσουλμανικό νεκροταφείο στο χωριό μου το Σάλτικλι, σχεδόν την μόνη ανάμνηση από το τουρκικό παρελθόν του.

Στην είσοδο του χωριού, δίπλα στο λιασμένο από τους αιώνες καλντερίμι, πνιγμένο μέσα στα αγριόχορτα, με τα ιδιόρρυθμα εκείνα χαρακτηριστικά των Μουσουλμανικών μνημάτων. Και στην είσοδο να λειτουργεί ακόμη, το μόνο «ζωντανό» απομεινάρι, μια βρύση και ένα σκεύος για τον οδοιπόρο, που πλησιάζει στο χωριό, ή των αγρότη που δουλεύει στα γύρω χωράφια. Το σεβάστηκαν οι πάντες.

Κανείς δεν το πείραξε, έμεινα ανέγγιχτο και μόνο ο χρόνος το οδηγούσε σταδιακά στην λήθη.

Είναι τόσο δύσκολο να αναζητηθεί ένας χώρος στην περιφέρεια του οικοδομικού συγκροτήματος και να διατεθεί στις ανάγκες αυτές;

Και για όσους θα «αγανακτήσουν» για τις προτάσεις αυτές έχω να καταθέσω δύο «μαρτυρίες».

Η πρώτη , είναι η δήλωση του υφυπουργού Εξωτερικών Θ. Κασσίμη, που έγινε με αφορμή την μεγάλη καθυστέρηση που παρατηρείται στην οριστικοποίηση της ίδρυσης του αντίστοιχου νεκροταφείου στην Αθήνα:

« Πρόκειται για υποχρέωση ανθρωπιάς και όχι μόνο νομική υποχρέωση απορρέουσα από τις διεθνείς συμβάσεις».

Και η δεύτερη

Σε μια επιστολή του προς του ς Μουφτήδες Ξάνθης και Κομοτηνής και τον Τοποτηρητή της Μουφτείας Διδυμοτείχου ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, σημείωνε τα εξής:

« Με την ευκαιρία της ενάρξεως της θρησκευτικής σας εορτής του Ραμαζανίου, επικοινωνώ μαζί σας, επιθυμώντας να εκφράσω τις θερμές ευχές μου για την αγωνιστική αυτή περίοδο των αδελφών Μουσουλμάνων, τόσο προσωπικά σε σας, όσο και για κάθε πιστό στο Ισλάμ».

Μην βιαστείτε να βγάλετε συμπεράσματα

Η επιστολή έχει ημερομηνία 16/10/ 2006 και την υπογράφει ο Μακαριότατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος- ο μακαριστός πλέον- Χριστόδουλος!...
Αυτά για όσους –πιθανόν- θα εξοργιστούν διαβάζοντας την πρόταση αυτή.


Υ.Γ. 1

Εδώ και πολλά χρόνια «εκκρεμεί» στα γρανάζια της ελληνικής γραφειοκρατίας – και όχι μόνο- η απόφαση ανέγερσης ενός μεγάλου τεμένους στην Αθήνα, σε έκταση που παραχώρησε η Αρχιεπισκοπή Αθηνών.
Τουλάχιστον εκείνοι αναγνώρισαν έστω και προσχηματικά, την ανάγκη ύπαρξης ενός χώρου για την εκτέλεση των θρησκευτικών καθηκόντων Μουσουλμάνων της Αττικής……

Σημ.Ευχαριστώ θερμά τον Νώντα Στυλιανίδη από το Fotoreportage του οποίου δανείστηκα τις περισσότερες φωτογραφίες και τον Χρήστο Ζαφείρη από το υπέροχο βιβλίο του οποίου "Θεσσαλονίκης Εγκόλπιον" τις εξωτερικές φωτογραφίες του Αλατζά Ιμαρέτ.

Υ.Γ.2

Σεβαστήκαμε, συντηρήσαμε και διατηρούμε αε άριστη κατάσταση τα Μουσουλμανικά μνημεία της Θεσσαλονίκης.

Καιρός να δείξουμε ότι σεβόμαστε εξ ίσου και τις λειτουργίες τους.