Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΩΝ ΤΕΧΝΗΣ.Επαγγελματική και καλλιτεχνική πραγματικότητα στην Ελλάδα.

Συνεχή δημοσιεύματα στον διεθνή και ελληνικό τύπο, φέρνουν στο προσκήνιο μια διαφορετική πτυχή των επιπτώσεων της διεθνούς οικονομικής κρίσης, αυτής που σχετίζεται με την παρατηρούμενη πτώση των τιμών στα «χρηματιστήρια των έργων Τέχνης», που δεν είναι άλλα φυσικά, από τους πλειστηριασμούς των μεγάλων οίκων Sothebys, και Christies.

Το ίδιο φαινόμενο παρουσιάστηκε και σε πλειστηριασμούς που οργανώθηκαν είτε στην Μόσχα, είτε στα Εμιράτα, με στόχο προφανώς τους νεόπλουτους επιχειρηματίες της Ρωσίας και τους επιχειρηματίες των Εμιράτων, που τα τελευταία χρόνια δείχνουν μια πρωτοφανή επιχειρηματική κινητικότητα σε θέματα τέχνης και πολιτισμού.

Οι συνέπειες αυτές αφορούν βέβαια κατ αρχήν έργα αναγνωρισμένων καλλιτεχνών, ή πλειστηριασμούς μεγάλων ιδιωτικών συλλογών, αλλά όλοι αναγνωρίζουν ότι θα υπάρξουν ανάλογες συνέπειες και στην δραστηριότητα των γκαλερί και φυσικά στην αγορά έργων σε όλο το φάσμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Η παλαιά αντίληψη ότι σε περιόδους οικονομικής κρίσης οι επενδυτές προτιμούν τον χρυσό και τα έργα Τέχνης, φαίνεται ότι έπαυσε να ισχύει, με ό,τι αυτό συνεπάγεται συνολικά για τις αγορές των φιλότεχνων, όλων των οικονομικών δυνατοτήτων.

Δεν σκοπεύω να αφιερώσω περισσότερα σε ένα θέμα, για το οποίο τον λόγο έχουν ασφαλώς οι ειδικοί, παίρνω όμως αφορμή για να αναφερθώ στα αποτελέσματα μιας έρευνας, που σχετίζεται άμεσα με την επιδείνωση των συνθηκών στον τομέα της αγοράς έργων τέχνης.

Οι καλλιτεχνικές σπουδές στην Ελλάδα, όσο κι αν φαίνεται εκ πρώτης όψεως εντυπωσιακό, έχουν μια τεράστια επέκταση, αρχίζοντας από τις σπουδές στις Σχολές Καλών Τεχνών και φτάνοντας μέχρι τα ιδιαίτερα μαθήματα στο σπίτι.

Ανάμεσά τους παρεμβάλλονται Μουσικά Ωδεία , Σχολές Χορού, Μπαλέτου, Θεάτρου, σπουδές σε τμήματα των Ι.Ε.Κ. μαθήματα στα σχολεία, μαθήματα σε σχολές των Πολιτιστικών οργανισμών των Δήμων.

Πρόκειται συνεπώς για ένα φαινόμενο με καλλιτεχνικά, επαγγελματικά και οικονομικά χαρακτηριστικά μεγάλης έκτασης και ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, πολιτιστικού, κοινωνικού και φυσικά οικονομικού.

Μπορεί επίσης με βεβαιότητα να υποστηρίξει κανείς ότι από ολόκληρο αυτό το φάσμα των σπουδών, και τον τεράστιο αριθμό των κάθε είδους μαθητών-σπουδαστών, αναδεικνύονται και οι αυριανοί δημιουργοί, καλλιτέχνες, με διακρίσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Μπορεί όμως ταυτόχρονα να υποστηρίξει με βεβαιότητα αδιάψευστη, ότι ένας εξ ίσου σημαντικός και ασφαλώς πολύ μεγαλύτερος αριθμός βγαίνει από τις σπουδές αυτές, με μια γνώση, μια ευαισθητοποίηση,, η οποία τον συνοδεύει αργότερα στην καλύτερη περίπτωση ως φιλότεχνο. Φαινόμενο σημαντικό και ελπιδοφόρο για τη χώρα.

Όπως και το αντίθετο. Γιατί το φαινόμενο νέων που σπούδασαν επί χρόνια ένα όργανο και στην συνέχεια διέκοψαν κάθε σχέση μαζί του είναι επίσης συχνό και έχει την εξήγηση του.

Έχουν λοιπόν νομίζω ενδιαφέρον όχι μόνο για το ευρύ κοινό, αλλά και για εκείνους που διαμορφώνουν τις καλλιτεχνικές σπουδές, τα συμπεράσματα μιας έρευνας που πραγματοποίησε η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών μεταξύ των 853 αποφοίτων της Σχολής στην δεκαετία 1994- 2003.

Μερικά από τα στοιχεία αυτά θα μεταφέρω εδώ, από ένα σχετικό δημοσίευμα της «Καθημερινής» της 31.10.2008.

Η συντριπτική πλειοψηφία των αποφοίτων σε ποσοστό 87% σπούδασε ζωγραφική, ενώ ένα μικρό ποσοστό 10,4% γλυπτική και ένα ακόμη μικρότερο 2,6% χαρακτική.

Το ενδιαφέρον βρίσκεται στην τύχη των αποφοίτων, σ αυτό που συνηθίζουμε να αποκαλούμε «επαγγελματική αποκατάσταση».

Ένα ποσοστό 57% έχει και δεύτερη δουλειά , συνήθως στην εκπαίδευση, στην διδασκαλία δηλαδή «καλλιτεχνικών μαθημάτων», και μόλις ένα μικρό ποσοστό, ένα 14% ασχολείται αποκλειστικά με την δουλειά που σπούδασε, αν και με τα με τα δεδομένα της ελληνικής αγοράς ,θα το αξιολογούσα ως …σημαντικό.

Το μικρό αυτό ποσοστό εξηγείται και από ένα άλλο εύρημα. Το 45% των αποφοίτων δεν έχει κάνει ούτε μία ατομική έκθεση!..

Τι σημαίνει αυτό για την ύπαρξη και τον ρόλο των Σχολών, για το σύστημα εισαγωγής, για την σοβαρότητα του κράτους, δεν χρειάζεται νομίζω σχόλια.

Η δεύτερη τώρα δουλειά των αποφοίτων, στηρίζεται κυρίως σε ένα δεύτερο πτυχίο, που επεδίωξαν και έλαβαν οι απόφοιτοι της Σχολής Καλών Τεχνών, μέσα από την ίδια Σχολή σε ποσοστό 34,5% , ενώ ένα εξ ίσου σημαντικό ποσοστό 19,3% επεδίωξε και έλαβε δεύτερο πτυχίο θεωρητικών σπουδών , ένα ποσοστό σπούδασε επί πλέον παιδαγωγικά και τέλος ένα ποσοστό 10,2% στο Πολυτεχνείο, ή οικονομικά.

Ίσως το κρίσιμο ζήτημα που θα χρειαζόταν μεγαλύτερη ανάλυση θα ήταν μια παραπέρα διερεύνηση αυτού του 14% που ασχολείται αποκλειστικά με την τέχνη που σπούδασε.

Γιατί αν π.χ. συνεχίζουν να ζουν κάτω από την στέγη της οικογένειάς τους, τότε αυτή η «αποκλειστική» απασχόληση δεν έχει και μεγάλη σημασία, ή τουλάχιστον δεν μπορεί να μας δώσει αξιόπιστη απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα αν ένα ποσοστό 14% των αποφοίτων των Σχολών Καλών Τεχνών, μπορεί να ζήσει στην Ελλάδα αποκλειστικά και μόνο από την συγκεκριμένη δουλειά του,(ζωγραφική, γλυπτική, βίντεο κλπ)

Θα είχε ασφαλώς ενδιαφέρον να είχαμε στοιχεία και από μια άλλη έρευνα, π.χ. σχετική με τους αποφοίτους του Πολυτεχνείου, των παραγωγικών λεγόμενων Σχολών, της Νομικής κλπ.

Αν κανείς όμως κρίνει από τις διάσπαρτες πληροφορίες και περιστατικά, από τον όγκο των βιογραφικών που κυκλοφορούν και από την προσέλευση χιλιάδων υποψηφίων για πρόσληψη σε εργασίες διοικητικού χαρακτήρα, κατά κανόνα με Πανεπιστημιακές σπουδές και συχνά με μεταπτυχιακά, θα μπορούσε όντως να χαρακτηρίσει αυτό το ποσοστό του 14% των αποφοίτων της Σχολής Καλών Τεχνών, που ζουν από τις σπουδές τους , (από την ζωγραφική, την γλυπτική και την χαρακτική δηλαδή), τουλάχιστον ικανοποιητικό.