ΕΝΑΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΣ «ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ»

ΜΕ ΑΛΛΑ ΛΟΓΙΑ...

ΜΗΝ ΠΥΡΟΒΟΛΕΙΤΕ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΥΣ

Η είδηση που διάβασα πρόσφατα, με ξάφνιασε.

Ευχάριστα ομολογώ.

Κάτι όχι και πολύ συνηθισμένο στις ημέρες μας.

Το περιβόητο εύρημα της Απελλού 5, τμήμα του κτιρίου του Θεάτρου-Σταδίου της Θεσσαλονίκης του 1ου π.Χ. αιώνα, συνδεδεμένου μάλιστα, με βάση κάποιες μαρτυρίες ,με το Μαρτύριο του Αγίου Δημητρίου, πρόκειται να αποκατασταθεί με βάση εγκριθείσα μελέτη από το ΚΑΣ και κονδύλια από το ΕΣΠΑ.

Αυτό ανακοινώθηκε επίσημα από την Έφορο Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Λίλιαν Αχειλαρά και δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι ένα «αρχαιολογικό πρόβλημα», στην διαιώνιση του οποίου από την ανακάλυψη του στα τέλη της δεκαετίας του 1980 συνέβαλα και εγώ ,βρίσκει την λύση του.

Και έτσι επανέρχεται στην ημερήσια διάταξη της καθημερινής ζωής της πόλης, το πρόβλημα με τα «αρχαία» που κάθε τόσο προκύπτει στην πόλη, που ως γνωστόν έχει κτιστεί πάνω από μια άλλη πόλη, ή μάλλον πάνω από πολλές άλλες πόλεις ή στρώματα πόλεων, από τα αρχαιοελληνικά, τα ρωμαϊκά, τα βυζαντινά και τα μεταβυζαντινά και οθωμανικά χρόνια.

Ένα πρόβλημα που στις ημέρες μας λόγω των έργων του Μετρό μπήκε στην ζωή μας με ένταση πέραν των άλλων γνωστών επιπτώσεων και για τις όντως δυσάρεστες στην εμπορική ζωή της τεράστιας Λεωφόρου Εγνατίας κυρίως, αλλά και προς τα ανατολικά, μόνο που αυτές ως «εκτός των τειχών», δεν σκοντάφτουν πάνω σε αρχαία.

Άκουσα πριν λίγες ημέρες τον υφυπουργό Γιάννη Μαγκριώτη να μιλά για τα «μικρά Μουσεία» που θα κοσμούν κάθε στάση του Μετρό από τα ευρήματα που τώρα προκύπτουν από τις αρχαιολογικές ανασκαφές και φυσικά μου ήρθε στο νου η εικόνα του Μουσείου της Ακρόπολης με τα αρχαία κτίσματα και ευρήματα που βλέπουν οι επισκέπτες του κάτω από το γυάλινο δάπεδό του , αλλά και σε πολλές από τις στάσεις του μετρό της Αθήνας.

Τώρα όμως καθώς περιέρχεται κάποιος την περιοχή εν είδει «αρχαιολογικού περιπάτου», κατά μήκος της Εγνατίας και στην συνέχεια προς την πλατεία Αντιγονιδών και την πλατεία Διοικητηρίου, ασφαλώς δεν μπορεί εύκολα να συλλάβει, ή «ονειρευτεί» τι μέλει γενέσθαι.

Έκανα αυτόν το «περίπατο» και κατέγραψα φωτογραφικά τα «αρχαιολογικά εργοτάξια» όσο αυτό επιτρέπεται από τους αρχαιολόγους, που τα κρατούν ως γνωστόν ως εφτασφράγιστα μυστικά μέχρι την επίσημη ανακοίνωσή τους , ή την δημοσίευση τους σε κάποιο Συνέδριο, ή Αρχαιολογικό Περιοδικό.

Από τον Σταθμό του Μετρό στο Σιντριβάνι αρχικά.

Από όλα αυτά που κανείς μπορεί να διακρίνει μόνο ερωτηματικά και απορίες μπορεί να εισπράξει.

Ακατανόητα σχήματα κτισμάτων, μπλεγμένα και δυσδιάκριτα υπολείμματα, τόνοι χωμάτων που αποσύρονται με ευλάβεια σχεδόν, με το «πινέλο», όπως συνηθίζεται να λέγεται.

Εκεί όμως οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μια παλαιοχριστιανική Βασιλική του 5ου αιώνα ,αρχαιότερη και από την Αχειροποίητο, με διπλό δάπεδο με πολύχρωμα μωσαϊκά , που φέρει στο σώμα της την γνωστή νεοελληνική απερίσκεπτη καταστροφή από το εγκάρσιο πέρασμα κάποιων καλωδίων του ΟΤΕ, που διαπέρασαν πέρα για πέρα την εκκλησία, επιστρώνοντας στην συνέχεια το όρυγμα με μπετόν, χωρίς καν να αντιληφτούν τι συνέβαινε και τι κατέστρεφαν.

Ακούω ότι μόλις ολοκληρωθεί η πλήρης αποκάλυψη και αποτύπωση της θα μεταφερθεί στον χώρο μπροστά από την Θεολογική Σχολή με ειδικό προστατευτικό κάλυμμα. Μια μαρτυρία που θα εμπλουτίσει την ιστορία και τον «πλούτο» αυτής της πόλης, για τον οποίο τόσο συχνά μας μιλούν οι ξένοι επισκέπτες, εις πείσμα της γκρίνιας και της μιζέριας μας.

Και στην συνέχεια μια βόλτα κατά μήκος των ανασκαφικών ορυγμάτων στην Εγνατία, όπου δεκάδες εργάτες αποκαλύπτουν κτίσματα και ευρήματα που μιλούν για την ζωή της πόλης στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Σ αυτήν την φάση.

 Γιατί όταν όλα αποκαλυφθούν και αποτυπωθούν, η ανασκαφή θα συνεχιστεί ακόμη βαθύτερα από τα 11σημερινά μέτρα, μέχρι τα τέσσερα, να φτάσει δηλαδή στην Βυζαντινή, την Ρωμαϊκή και Ελληνική περίοδο της ιστορίας της πόλης…

Συνεχίζοντας, σκόνταψα πάνω στο γνωστό στην πόλη ,ως κινηματογράφο Αλκαζάρ , το ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ ΤΖΑΜΙ, όπως είναι το πραγματικό του όνομα και κτίστηκε γύρω στα 1467, λίγα δηλαδή χρόνια μετά την κατάκτηση της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς..

Παρ όλες τις προσπάθειες μου δεν κατάφερα ούτε να μπω ούτε να εξασφαλίσω μια φωτογραφία εκείνης τουλάχιστον της περίφημης αίθουσας με τους 18 κίονες ,με τα παλαιοχριαστιανικά κιονόκρανα, που πρωταντίκρυσα στο ημίφως, όταν ως Αντιδήμαρχος Πολιτισμού δέχτηκα την πρόταση των οργανωτών του Α΄ Φεστιβάλ Τζαζ και Αυτοσχεδιαζόμενης Μουσικής, που σχεδίασε ο Φλώρος Φλωρίδης δηλαδή να φιλοξενηθεί η πρώτη παρουσίαση του στην αίθουσα του Αλκαζάρ. Πρόταση τολμηρή, μια και τα τελευταία χρόνια του Κινηματογράφου Αλκαζάρ είχαν ταυτιστεί με την τότε φτηνή τουρκική κινηματογραφική παραγωγή και φυσικά την πλούσια για την εποχή εκείνη παραγωγή πορνό.

Η αίθουσα της δεκαετίας του 1980 με τις προσωρινές και φτηνές προσθήκες, που κατέρρεαν, προσθήκες και επικαλύψεις από ξύλα και υφάσματα ,για να διαμορφώσουν «αίθουσα κινηματογράφου», δεν κατάφερναν να κρύψουν τελείως το απίστευτο μυστήριο και την μαγεία που κρυβόταν από πίσω τους. Κίονες, καλλιγραφημένες θρησκευτικές επιγραφές ,σκούρα κόκκινα χρώματα, αψίδες, θόλοι.

Και αφού τώρα ο χώρος καθαρίστηκε από τα υπολείμματα του κινηματογράφου και των καταστημάτων, αφού αφαιρέθηκαν οι αυθαίρετες προσθήκες, άρχισαν οι αρχαιολόγοι την δουλειά τους.

Σε λίγους μήνες οι Θεσσαλονικείς και οι ξένοι επισκέπτες θα θαυμάζουν ένα από τα πλέον αξιόλογα και όμορφα μνημεία της Οθωμανικής αρχιτεκτονικής και ίσως ένα Μουσείο με τα ευρήματα από τις ανασκαφές του Μετρό.

Έφυγα με μια ακόμη απογοήτευση. Γιατί έχω ακόμη την «γεύση» που είχα δοκιμάσει όταν πρωτομπήκα στο Αλατζά Ιμαρέτ, όταν ο Δήμος ξεκίνησε να το ανοίξει στο κοινό, μια και ουσιαστικά είχε μείνει κλειστό από την Απελευθέρωση και μετά. Μια αίσθηση, που δεν ξεχνιέται εύκολα.

Και έτσι συνέχισα αναζητώντας τον «Ναό της Αφροδίτης» στην πλατεία Αντιγονιδών, μια ανακάλυψη για την οποία είχα γράψει ένα ενθουσιώδες Σημείωμα, παρασυρμένος από τα σχέδια που ο ιδιώτης αρχιτέκτονας είχε κάνει με βάση τα ευρήματα, που βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο.

Είδα τον περιφραγμένο χώρο, ανάμεσα στις πολυκατοικίες της περιοχής, είδα και φωτογράφησα τα ελάχιστα υπολείμματα κάτω στο βάθος του σκάμματος των θεμελίων για μια ακόμη πολυκατοικία, και σκέφτηκα πως εκείνος ο σχεδιασμένος ναός που είδα πριν λίγους μήνες, με αυτό το αποπνικτικό καταπιεστικό περιβάλλον των τριών πολυκατοικιών, καθιστούν την ιδέα εξωπραγματική ,απραγματοποίητη, αδιανόητη.

Κάτι τέτοιο όμως έγραψα κάποτε και για το εύρημα της Απελλού…

Λίγο πιο πέρα αναζήτησα και αντίκρισα επιτέλους μετά από πολλά χρόνια τα περίφημα ευρήματα της πλατείας Διοικητηρίου, για τα οποία και την οποία γράφτηκαν χιλιάδες λέξεις ,ανακοινώθηκαν αλλεπάλληλες αποφάσεις φορέων , επαγγελματικών σωματείων συλλόγων κατοίκων και του Δημοτικού Συμβουλίου, αποφάσεις του ΚΑΣ, καταγγελίες περιοίκων και συνεχείς αλλαγές σχεδίων.

Και ακόμη δεν υπάρχει κάτι οριστικό στον ορίζοντα, κάτι προγραμματισμένο.

Κανείς μη ειδικός φυσικά, δεν μπορεί να βγάλει ένα συμπέρασμα από αυτήν την τρομερή ανάμειξη των υπολειμμάτων μεγάλων ή μικρών κτισμάτων διαφόρων ιστορικών περιόδων.

Και θυμάμαι τώρα το πείσμα του Ντίνου Κοσμόπουλου, την περίοδο που τα περίφημα «εννέα υπόγεια παρκινγκ» είχαν αναγορευτεί σε φετίχ και άλλοθι για την επίλυση όλων των προβλημάτων της πόλης, που οδήγησε στην καταστροφή της μοναδικής για το αρχιτεκτονικό της ύφος μαρμαρόκτιστης πλατείας Διοικητηρίου, το πρώτο και βέβαιο θύμα μιας πολιτικής κοντόφθαλμης και εγωιστικής.

Η πόλη έχασε ένα πρωτότυπο και πανέμορφο δείγμα οργάνωσης πλατείας, που θα μπορούσε να αναπλαστεί μέσα στην ίδια λογική και να εμπλουτιστεί με πράσινο και να καταστεί χώρος αναψυχής και τουριστικού ενδιαφέροντος, χάριν της εξυπηρετήσεως του αδηφάγου Ι.Χ., που τώρα και σταδιακά καταλήγει σε ένα παρκινγκ 65 νομίζω θέσεων όλο κι όλο, γιατί μόνο τόσος χώρος προσφέρεται μια και τα αρχαιολογικά ευρήματα, διεκδικούν πλέον χώρο και ύπαρξη ,αφού είδαν το φως του ήλιου και της δημοσιότητας.

Κατηφορίζοντας πέρασα και από το ΜΠΙΤ ΜΠΑΖΑΡ την δική μας αγορά παλαιοπωλείων, αντικών, και φτηνών χρηστικών αντικειμένων της καθημερινότητας που ως γνωστόν βρίσκεται τώρα σε μεγάλη κρίση .

Πολλά καταστήματα έχουν κλείσει, και σε άλλα στοιβάζονται φίργδην μίγδην τα πιο άσχετα μεταξύ τους πράγματα, στους υπαίθριους χώρους προσφέρονται ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί.

Αλλά η αγορά που δεν την πρόσεξε ποτέ καμιά αρχή, που δεν την οργάνωσε, δεν της έδωσε χαρακτήρα και δημοσιότητα, πνέει τα λοίσθια και αυτό είναι εμφανές και θλιβερό.

Αποφάσισα να τελειώσω την «αρχαιολογική» βόλτα περνώντας από την Αρχαία Ρωμαϊκή Αγορά. Άκουσα τόσα για το υπόγειο Μουσείο της και ήθελα να το δω .

Διέσχιζα λοιπόν την απέραντη άνω Πλατεία Αριστοτέλους, όταν έπεσα πάνω σε ένα ταπεινό «μνημείο» .Μια μικρή αναθηματική μαρμάρινη πλάκα με την επιγραφή «Μνήμη Μιχάλη Μαϊκίδη» δυσανάγνωστη, γιατί κάποιος «ζημιάρης» από αυτούς που κινούνται νύχτα στην πόλη και αφήνουν τα «αποτυπώματά» τους παντού ,χωρίς διάκριση και χωρίς την ελάχιστη έστω αισθητική, θεώρησε πως μια απέραντη έκταση πολλών στρεμμάτων, στρωμένη με «προσφερόμενα» μάρμαρα, δεν του αρκούσε να αφήσει την υπογραφή του και επέλεξε τον άγνωστο , που οι συνάδελφοι του τίμησαν για κάποιο λόγο.

Και ύστερα η Αρχαία Αγορά.

Η ιστορία της είναι γνωστή.

Σώθηκε και αυτή χάρις στην αυτοθυσία, το μεράκι και την ευρηματικότητα του τότε εφόρου Αρχαιοτήτων, Φώτη Πέτσα, όταν το 1966 οι μπουλντόζες ξεκίνησαν τα έργα για την ανέγερση του Δικαστικού Μεγάρου και τα κατάφερε με την έξυπνη ιδέα του να ανορθώσει τον μοναδικό διασωθέντα κίονα για να αντιληφθούν οι πάντες ότι επρόκειτο όντως για μια μεγάλη και σημαντική αρχαιολογική υπόθεση.

Ο χαρακτηρισμός το 1969 ως αρχαιολογικού χώρου, στάθηκε και το ξεκίνημα των πολλών κατοπινών προσπαθειών άλλοτε με πόρους δημοτικούς, άλλοτε με εθνικούς και ευρωπαϊκούς, για να αναδειχθούν σταδιακά το ρωμαϊκό ωδείο, το βουλευτήριο, η κρυπτή στοά και να αναδειχθούν σχεδόν όλα, με την Πολιτιστική Πρωτεύουσα.

Αργότερα ολοκληρώθηκαν και οι εργασίες και άνοιξε επιτέλους το υπόγειο Μουσείο, ώστε πλέον ο χώρος να προσφέρεται όχι μόνο για επισκέψεις, αλλά και για εκδηλώσεις που φιλοξενεί το Ωδείο και η cryptoporticus.

Συμπέρασμα;

Μην πυροβολείτε τους αρχαιολόγους.

Παρεμβαίνουν, καθυστερούν την πρόοδο των έργων, δεσμεύουν και ουσιαστικά ακυρώνουν ιδιοκτησίες, χρειάζονται χρόνο για να αναδείξουν, να μελετήσουν και να αποτυπώσουν ένα εύρημα και να αποφασίσουν για την τύχη του και την τύχη της ιδιοκτησίας, μιας περιουσίας δηλαδή, ή του εκτελούμενου έργου, αλλά τους χρωστάμε κάτι το μοναδικό και πολύτιμο.

Τον διαχρονικό και αναντικατάστατο «πλούτο» αυτής της πόλης.

Όλα αυτά που την αναδεικνύουν ως όντως αιωνία πόλη, αυτά που την ανέδειξαν και της προσέδωσαν τον ξεχωριστό τίτλο της πολυπολιτισμικής πόλης, , μιας πόλης που διαχρονικά ξεχωρίζει και πρωταγωνιστεί.

Υ.Γ.

Για το υπόγειο Μουσείο της Ρωμαϊκής Αγοράς θα μιλήσω κάποια άλλη φορά.

Θα το αδικήσω παρουσιάζοντας το στο τέλος αυτού του Σημειώματος.